Azaroaren 29
Azaroaren 29a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hogeita hamairugarren eguna da, 334.a bisurteetan. 32 egun falta dira urtea amaitzeko.
|
|
|
Gertaerak
Euskal Herria
- 1978 – ETAk Alejandro Hernandez Cuesta zibila hil zuen Irunen.
- 2006 – Euskal Autonomi Erkidegoko lehen hezkuntzako irakasleek greba egin zuten.
- 2009 – Goardia zibil batek bere burua zauritu zuen, Leitzako koartelaren aurka egindako erasoa asmatuz.
Mundua
- 524 – Ahkal Moʼ Nahb I, maien Palenque hiriko agintaria, 23 urteko erregetzaren ostean hil zen. Lau urte iraun zuen errege-arteko aldia hasi zen.
- 1878 – Espainiar Ejerzitoa eratzeko baimena ematen duen legea onartu zen.
- 1944 – Albania Alemaniarren okupaziotik askatu zen eta komunismoa ezarri zuen.
- 1945 – Jugoslaviako Errepublika Federal Sozialistaren sorrera.
- 1982 – SESBk, Afganistan okupatu zuen.
- 1984 – Yasser Arafat berriro hautatu zuten PAE zuzentzeko.
- 2006 – Benedikto XVI.ak Turkiarako bidaia hasi zuen, mehatxu eta kritika askoren artean, hilabete batzuk lehenago islameko buruzagiak irain moduan hartu zuten hitzaldiaren ondoren.
- 2008 – Ehunka hildako izan ziren Nigeriako Jos hirian kristauen eta musulmanen arteko liskarren ondorioz.
Arte eta kultura
Euskal Herria
- 1949 – Duguna dantza taldea lehen aldiz publikoki agertu zen Iruñean, San Zernin festan.
- 1980 – Egun honetatik abenduaren 7rarte Oñatin hasi eta Bilbon amaitu zen Korrikaren lehenbiziko ekitaldiari hasiera eman zitzaion.
Mundua
- 1898 – Gigantes y cabezudos (euskaraz: Erraldoiak eta buruhandiak), Manuel Fernández Caballeroren musika eta Miguel Echegarayren libretoa duen opera estreinatu zen Madrilgo Zarzuelako Antzokian.
- 1973 – Catholics ("Katolikoak") filma estreinatu zen, Jack Goldek zuzendu eta Martin Sheen, Trevor Howard, Raf Vallone eta Cyril Cusack aktoreek antzeztu zuten.
- 2005 – Memoirs of a Geisha ("Geisha Baten Oroimenak") filmaren estreinaldia Tokio hirian, Rob Marshallek zuzendu eta Zhang Ziyi, Ken Watanabe, Gong Li eta Michelle Yeoh aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia
Euskal Herria
Mundua
- 1877 – Thomas Edisonek, berak asmatutako fonografoa nola zebilen erakutsi zuen lehen aldiz.
Kirolak
Euskal Herria
- 2006 – Athleticek Jose Manuel Esnal "Mane" entrenatzailearen fitxaketa ofiziala egin zuen Felix Sarriugarte entrenatzailea ordezka zezan.
- 2015eko Esku Huskako Lau eta Erdiko Pilota Txapelketako finala: Urrutikoetxeak Martinez de Irujori 22-20 irabazi zion, 12 tanto jarraian egin eta partiduari modu ikusgarrian buelta eman ostean.
Mundua
- 1899 – Joan Gamperrek eta futbolista talde batek FC Barcelona sortu zuten.
Jaiotzak
Euskal Herria
- 1767 – Joan Inazio Iztueta, gipuzkoar idazlea (h. 1845).
- 1832 – Joaquín Jamar, nafar ekonomialari, enpresaburu eta politikaria (h. 1887).
- 1853 – Francisca Sarasate, nafar idazlea, Coruñan (h. 1922).
- 1897 – Pedro Vallana, euskal herritar futbolari, entrenatzaile eta arbitroa (h. 1980).
- 1903 – Pilar Prieto Rubio, 111 urte eta 59 egun bizi izandako Euskal Herritarra (h. 2015).
- 1904 – Eloy Erentxun, gipuzkoar margolaria (h. 1987).
- 1907 – Andres Irujo, nafar politikari abertzalea (h. 1993).
- 1920 –
- Jesús Larralde, nafar farmakologoa (h. 2018).
- Pio Lindegaard, Zornotzako daniarra, Danimarkako kontsula Bilbon eta jazz musikan aditua (h. 1999).
- 1922 – Rafael Olaetxea, nafar apaiz katoliko eta historialaria (h. 1993).
- 1930 – Serafin Areta, Areta I, nafar futbolaria (h. 1997).
- 1940 –
- José Antonio González Salazar, arabar etnografoa eta apaiza.
- Jesus Isasi, euskal txirrindularia, Luancon (h. 2005).
- 1944 – Javier Hormaza, bizkaitar futbolari ohia.
- 1947 – Cecilio Ugarte, arabar gimnasta ohia.
- 1965 – Miren Irigoien Aizarna, gipuzkoar euskaltzale eragilea.
- 1974 – Esther López, gipuzkoar boleibol jokalaria.
- 1979 – Vanessa Rodríguez, bizkaitar futbolaria.
- 1982 –
- Ane Ibarzabal, bizkaitar kazetari eta telebista aurkezlea.
- Paula Oribe, arabar gimnasta erritmiko ohia.
- 1994 – Amaia Elizagoien, nafar bertsolaria, idazlea eta ipuin-kontalaria.
- 1995 – Uxue Ansorregi, gipuzkoar herri-kirolaria.
- 1996 – Leire Baños, gipuzkoar futbolaria.
- 2001 – Markel Arana, bizkaitar futbolaria.
Mundua
- 1206 – Béla IV.a Hungariakoa, Hungaria eta Kroaziako erregea eta Estiriako dukea (h. 1270).
- 1627 – John Ray, britainiar naturista (h. 1705).
- 1725 – Nicolas Guibal, Würtemberg dukerriko frantziar gorteko margolaria (h. 1784).
- 1766 – Maine de Biran, frantziar filosofoa (h. 1824).
- 1781 – Andrés Bello, venezuelar humanista, diplomatikoa, poeta, legegilea, filosofoa, hezitzailea eta filologoa (h. 1865).
- 1797 – Gaetano Donizetti, italiar musikagilea (h.1848).
- 1803 –
- Christian Andreas Doppler, austriar fisikari eta matematikaria (h. 1853).
- Gottfried Semper, alemaniar arkitektoa (h. 1879).
- 1805 – Friedrich Kasiski, prusiar ofiziala, kriptografoa eta arkeologoa (h. 1881).
- 1823 – Manuel Duran, kataluniar politikari eta legegizona (h. 1907).
- 1825 – Jean Martin Charcot, frantziar neurologoa (h. 1893).
- 1832 – Louisa May Alcott, estatubatuar eleberrigile, ipuin idazle eta poeta (h. 1888).
- 1835 – Cixi, Txinako enperatriz erregeordea edo enperatriz alarguna (h. 1908).
- 1836 – Eugène Le Roy, frantziar idazlea (h. 1907).
- 1838 – Æneas Mackay, Herbehereetako lehen ministroa (h. 1909).
- 1843 – Gertrude Jekyll, ingeles lorezain, taxonomo, paisaia arkitekto, artista eta idazlea (h. 1932).
- 1849 – John Ambrose Fleming, ingeles fisikaria.
- 1856 – Theobald von Bethmann-Hollweg, Alemaniako kantzilerra (h. 1921).
- 1862 – Gustav von Kahr, bavariar politikaria (h. 1934).
- 1865 – Teresa Mañé, espainiar irakasle, editore eta idazlea (h. 1939).
- 1870 – Enric Prat de la Riba, kataluniar politikari eta abokatua (h. 1917).
- 1874 – António Egas Moniz, portugaldar neurologo, politikari eta diplomazialaria, 1949ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1955).
- 1879 – Mateu Morral, kataluniar anarkista, Alfontso XIIIaren eta Viktoria Eugenia Battenbergekoaren aurkako atentatuagatik ezaguna (h. 1906).
- 1881 – Hermann Ehrhardt, alemaniar militarra (h. 1971).
- 1890 – Maurice Genevoix, frantziar idazlea (h. 1980).
- 1891 – Julius Raab, Austriako kantzilerra (h. 1964).
- 1893 – María Y. Orosa, filipinar mediku eta farmazia ikertzailea, elikagaien teknologian espezializatua (h. 1945).
- 1895 – William Tubman, Liberiako 19. presidentea (h. 1971).
- 1898 – C. S. Lewis, irlandar idazlea (h. 1963).
- 1899 – Emma Morano, 117 urte eta 137 egun bizi izandako italiar emakumea (h. 2017).
- 1902 –
- Carlo Levi, XX. mendeko idazle eta margolari italiarrik garrantzitsuenetako bat (h. 1975).
- Georges Poulet, belgikar idazlea (h. 1991).
- 1905 – Marcel Lefebvre, frantziar elizgizona (h. 1991).
- 1906 –
- Roman Karmen, sobietar zinemagilea, zinemagintzaren historiako dokumentalgile handienetakoa (h. 1978).
- Rodrigo Vivar, espainiar magistratu eta politikaria, Bizkaiko gobernadore zibila (h. 1991).
- 1910 – Máirtín O'Díreáin, irlanderazko idazle eta olerkaria (h. 1987).
- 1913 – Georges Spénale, frantziar politikaria, Europako Legebiltzarrako presidentea (h. 1983).
- 1914 – Taisen Deshimaru, japoniar Sōtō Zen maisu budista (h. 1982).
- 1915 – Eugene Polley, estatubatuar ingeniari eta asmatzailea, telebistarako urrutiko agintea asmatzeagatik ospetsua (h. 2012).
- 1925 –
- Ernst Happel, austriar futbolari eta entrenatzailea (h. 1992).
- Ascensión Mendieta, memoria historikoaren aldeko borrokalari espainiarra (h. 2019).
- 1926 –
- Beji Caid Essebsi, Tunisiako presidentea (h. 2019).
- Dilhan Eryurt, turkiar astrofisikari, astronomo eta ikerlari zientifikoa (h. 2012).
- 1932 –
- Jacques Chirac, Frantziako presidentea (h. 2019).
- Fernando Guillén, espainiar zinema, telebista eta antzerkiko aktorea (h. 2013).
- Antoine Tisné, frantziar musikagilea (h. 1998).
- 1933 –
- John Mayall, ingeles blues eta pop rock abeslari, instrumentista eta musikagilea.
- James Rosenquist, estatubatuar margolaria (h. 2017).
- 1934 – Nicéphore Soglo, Beningo presidentea.
- 1939 – Concha Velasco, espainiar aktore eta abeslaria (h. 2023).
- 1940 –
- Seán Cannon, irlandar musikaria, The Dubliners taldeko kidea.
- Denny Doherty, kanadar musikari, abeslari eta aktorea, The Mamas & the Papas taldeko kidea (h. 2007).
- 1942 – Manuel Saturnino da Costa, Ginea-Bissauko lehen ministroa (h. 2021).
- 1945 – Martha Cerda, mexikar idazlea.
- 1946 –
- Eamonn Campbell, irlandar gitarrajole eta abeslaria, The Dubliners taldeko kidea (h. 2017).
- Silvio Rodríguez, kubatar kantautore, gitarra-jotzaile eta olerkaria.
- 1947 –
- Petra Kelly, alemaniar feminista, bakezale eta aktibista (h. 1992).
- George Kobayashi, japoniar futbolari ohia.
- 1949 –
- Bigote Arrocet, argentinar jatorriko txiletar umorista eta aktorea.
- Philippe Meirieu, frantziar pedagogo eta ezkerreko politikari ekologista, pedagogia diferentziatua garatzeagatik ezaguna.
- Garry Shandling, estatubatuar aktore eta umorista (h. 2016).
- 1954 – Joel Coen (Coen anaiak), estatubatuar zinemagilea.
- 1957 – Tetsuo Sugamata, japoniar futbolari ohia.
- 1958 – John Mahama, Ghanako presidente ohia.
- 1959 – Richard Borcherds, ingeles matematikaria.
- 1961 – Tom Sizemore, estatubatuar aktorea (h. 2023).
- 1967 – Farian Sabahi, italo-iraniar historialaria, idazlea eta irakaslea.
- 1971 –
- Geena Lee Nolin, estatubatuar aktorea.
- Laura Seco, espainiar politikaria.
- 1973 – Ryan Giggs, galestar futbolari ohia.
- 1974 –
- Cyril Dessel, frantziar txirrindulari ohia.
- Risto Mejide, kataluniar telebista aurkezle, publizista eta idazlea.
- 1975 – Fallon Fox, estatubatuar emakumezko askotariko borroka-arteetako (MMA) borrokalari transgeneroa.
- 1976 –
- Chadwick Boseman, estatubatuar aktorea, gidoilari eta dramagilea (h. 2020).
- Anna Faris, estatubatuar aktore eta abeslaria.
- Inés Santé Riveira, galiziar irakasle, asmatzaile eta ikertzailea.
- 1977 –
- Andy Panko, estatubatuar saskibaloi jokalaria.
- Maria Petrova, errusiar irristalaria.
- 1978 - Ludwika Paleta, poloniar aktorea.
- 1980 – Chun Jung-myung, hegokorear aktorea.
- 1990 – Harnaam Kaur, britainiar modelo, anti-bullying aktibista, hizlaria eta body positive aktibista.
- 1993 – Mina El Hammani, espainiar aktorea eta modeloa.
- 1996 – Gonçalo Guedes, portugaldar futbolaria.
Heriotzak
Euskal Herria
- 1314 – Filipe I.a Nafarroakoa, Frantziako erregea, Nafarroako erregea eta Champagneko kondea (j. 1268).
- 1939 – Javier Agirre Iturralde, gipuzkoar arkitektoa (j. 1853).
- 1943 – Francisco Cotarelo, arabar pianista eta musikagilea (j. 1884).
- 1945 - Pedro Garmendia, lapurtar ilustratzailea (j. 1890).
- 1947 – Ramon Intzagarai, Elurmendi, euskal idazlea (j. 1878).
- 1961 – Mikel Urreta Etxebeste, gipuzkoar politikari eta euskaltzalea (j. 1881).
- 1976 – Jose Maria Arizmendiarrieta, Mondragon Corporacion Cooperativa kooperatibaren sortzailea (j. 1915).
- 1978 – Baltasar Albeniz, gipuzkoar futbolari eta entrenatzailea (j. 1905).
- 1993 – Ana Ruiz Mitxelena, gipuzkoar futbolaria, emakumezkoen Espainiako selekzioan parte hartzen zuen lehen jokalaria (j. 1967).
- 1998 – Fermín Sanz-Orrio, nafar politikari falangista, Madrilen (j. 1901).
- 2009 – Xole Erbiti, nafar irakasle eta euskara sustatzailea (j. 1942).
- 2014 – Anamari Martinez, Martin Ugalderen bikotekidea (j. 1932).
- 2022 –
- Jakes Abeberri, lapurtar politikari eta abokatua (j. 1930).
- Pilar Iparragirre, gipuzkoar idazlea eta kazetaria (j. 1951).
Mundua
- 524 – Ahkal Moʼ Nahb I, Palenqueko erregea. (j. 465)
- 561 – Klotario I.a, Merovingiar leinuko frankoen erregea.
- 1268 – Klemente IV.a, Aita santua.
- 1378 – Karlos IV.a, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea (j. 1316).
- 1530 – Thomas Wolsey, ingeles elizgizona eta politikaria (j. 1473).
- 1594 – Alonso Ertzilla, espainiar olerkaria (j. 1533).
- 1626 – Ernst von Mansfeld, alemaniar militarra.
- 1632 – Frederiko V.a Palatinatukoa, Palatinatuko printze-hautatzailea eta Bohemiako erregea (j. 1596).
- 1643 –Claudio Monteverdi, italiar musikagilea (j. 1567).
- 1780 – Maria Teresa I.a Austriakoa, Hungariako eta Bohemiako erregina eta Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperatriz ezkontidea (j. 1717).
- 1861 – Nikolai Dobroliubov, errusiar iraultzailea, filosofoa eta literatura-kritikaria (j. 1836).
- 1898 – Ángel Ganivet, espainiar idazlea (j. 1865).
- 1901 – Francisco Pi y Margall, Espainiako Lehen Errepublikako presidentea (j. 1824).
- 1904 – Helen Abbott Michael, estatubatuar zientzialaria (j. 1857).
- 1918 – Antonio Gaston Orleans-Bragantzakoa, Brasilgo printzea (j. 1881).
- 1924 – Giacomo Puccini, italiar musikagilea (j. 1858).
- 1939 – Philipp Scheidemann, Alemaniako kantzilerra (j. 1865).
- 1963 – Ernesto Lecuona, kubatar musikagile eta piano-jotzailea (j. 1896).
- 1970 – Nina Ricci, italiar jatorriko frantziar jostuna (j. 1883).
- 1973 – José Bedia, Santandertar traineru patroia, historiako handienetakoa (j. 1890).
- 1974 –
- James J. Braddock, estatubatuar boxeolaria (j. 1905).
- Peng Dehuai, txinatar militar eta politikaria (j. 1898).
- 1975 – Graham Hill, ingeles auto pilotua, Hiruko Koroa irabazi duen pilotu bakarra (j. 1929).
- 1981 – Natalie Wood, estatubatuar aktorea (j. 1938).
- 1986 – Cary Grant, ingeles-estatubatuar aktorea (j. 1904).
- 1991 –
- Ralph Bellamy, estatubatuar antzezlea (j. 1904).
- Rodrigo Vivar, espainiar magistratu eta politikaria, Bizkaiko gobernadore zibila (j. 1906).
- 1992 – Jean Dieudonné, frantziar matematikaria, Bourbaki taldearen sortzaileetariko bat (j. 1906).
- 1996 – Dan Flavin, estatubatuar artista minimalista (. 1933).
- 1998 – Živojin Pavlović, serbiar zinemagile eta idazlea (j. 1933).
- 1999 –
- Carmen Díez de Rivera, espainiar politikaria eta eurodiputatua (h. 1942).
- Andrée Grandjean, belgikar abokatu eta erresistentea, Euskal Herrian bizi izandakoa (j. 1910).
- 2001 –
- George Harrison, ingeles musikaria, The Beatles taldeko gitarrajolea (j. 1943).
- Awang Usman, malaysiar idazle eta poeta (j. 1929).
- 2002 – Saburo Ienaga, japoniar historialaria (j.1913).
- 2004 – Ugo Ferrante, italiar futbolaria (j. 1945).
- 2008 – Jørn Utzon, daniar arkitektoa (j. 1918).
- 2010 –
- Bella Akhmadulina, sobietar eta errusiar olerkari, idazle, itzultzaile, gidoilari eta aktorea (j. 1937).
- Mario Monicelli, italiar zinema zuzendari eta gidoigilea (j. 1915).
- 2014 – Rocío Orsi, espainiar filosofo, saiakeragile, irakasle eta itzultzailea (j. 1976).
- 2016 – Luis Alberto Monge, Costa Ricako presidentea (j. 1925).
- 2017 –
- Slobodan Praljak, Bosnia-Herzegovinako kroaziar gerra-kriminala, politikaria, idazlea eta zinema zuzendaria (j. 1945).
- Mary Lee Woods, matematikari eta ordenagailu programatzaile ingelesa (j. 1924).
- Maria Luisa Altieri Biagi, italiar hizkuntzalaria (j. 1930).
- 2019 – Yasuhiro Nakasone, Japoniako lehen ministroa (j. 1918).
- 2021 –
- Kinza Clodumar, Nauruko presidentea (h. 2021).
- Arlene Dahl, estatubatuar aktorea (j. 1925).
- 2023 –
- Elliott Erwitt, estatubatuar argazkilari dokumentala eta publizista (j. 1928).
- Henry Kissinger, estatubatuar politikaria, 1973ko Bakearen Nobel Saria (j. 1923).
- Michèle Rivasi, frantziar politikaria (j. 1953).
- Perla Santalla, argentinar aktorea (j. 1928).
Jaiak eta urteurrenak
- Sehaska egutegiko izendegia: Saturdi, Zernin, Satordi, Goiztiri, Goizargi eta Eguantza.
- Palestinako Herriarekiko Elkartasunaren Nazioarteko Eguna.
Kanpo estekak
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q3016
Multimedia: 29 November / Q3016
| Urteko hilak | ||
|---|---|---|
| Urtarrila • Otsaila • Martxoa • Apirila • Maiatza • Ekaina • Uztaila • Abuztua • Iraila • Urria • Azaroa • Abendua | ||
