De steniging van de Heilige Stefanus

De steniging van de Heilige Stefanus
Kunstenaar	Rembrandt van Rijn
Jaar	1625
Techniek	Olieverf op paneel
Afmetingen	89 × 123 cm
Museum	Musée des Beaux-Arts de Lyon
Locatie	Lyon
RKD-gegevens
Portaal    Kunst & Cultuur

De steniging van de Heilige Stefanus uit 1625 is het vroegst gedateerde werk van de Nederlandse schilder Rembrandt van Rijn. Het bevindt zich sinds 1844 in het Museum voor Schone Kunsten in de Franse stad Lyon.

Voorstelling

Het werk stelt de steniging voor van de heilige Stefanus, de eerste christelijke martelaar, zoals deze beschreven is in de Handelingen van de Apostelen, waar in hoofdstuk 7 te lezen staat:

Maar hij [Stefanus], vol zijnde des Heiligen Geestes, en de ogen houdende naar den hemel, zag de heerlijkheid Gods, en Jezus, staande ter rechterhand Gods. En hij zeide: Ziet, ik zie de hemelen geopend, en den Zoon des mensen, staande ter rechterhand Gods. Maar zij, roepende met grote stemme, stopten hun oren, en vielen eendrachtelijk op hem aan; en wierpen hem ter stad uit, en stenigden hem; en de getuigen legden hun klederen af aan de voeten eens jongelings, genaamd Saulus. En zij stenigden Stefanus, aanroepende en zeggende: Heere Jezus, ontvang mijn geest. En vallende op de knieën, riep hij met grote stem: Heere, reken hun deze zonde niet toe! En als hij dat gezegd had, ontsliep hij.

— Handelingen 7, 55-60.

Uit dit verhaal nam Rembrandt het meest dramatische moment, het moment waarop Stefanus buiten de muren van Jeruzalem op het punt staat gestenigd te worden. Hij beeldde hem echter niet naakt af, maar gekleed als diaken, volgens de toenmalige iconografische traditie van de heilige Stefanus, .

Ontstaan

De steniging van de Heilige Stefanus geldt tegenwoordig^{[(sinds) wanneer?]} als het eerst bekende werk van Rembrandt. Hij zou het in opdracht van de Leidse filoloog Petrus Scriverius geschilderd hebben toen hij pas 19 of 20 jaar oud was. Het is waarschijnlijk een pendant van het Historiestuk met zelfportret van de schilder uit 1626 (speculatief ook wel aangeduid als Palamedes voor Agamemnon), dat zich bevindt in het Stedelijk Museum De Lakenhal in Leiden. Aangenomen wordt dat Rembrandt een zelfportret in het werk opnam, dat zich vlak boven Stefanus bevindt. Als dit zo is, dan is dit ook het eerste zelfportret van Rembrandt.