Frits Peutz
| Frits Peutz | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Persoonsinformatie | ||||
| Nationaliteit | Nederlandse | |||
| Geboortedatum | 7 april 1896 | |||
| Geboorteplaats |  Nederland Uithuizen, Groningen | |||
| Overlijdensdatum | 24 oktober 1974 | |||
| Overlijdensplaats | Heerlen | |||
| Beroep | architect | |||
| Werken | ||||
| Belangrijke gebouwen | Glaspaleis, Retraitehuis, Raadhuis van Heerlen, Broederhuis Molenberg | |||
| RKD-profiel | ||||
| ||||
Fredericus Petrus Josephus (Frits) Peutz (Uithuizen, 7 april 1896 – Heerlen, 24 oktober 1974) was een Nederlands architect.
Levensloop
Peutz werd in 1896 geboren in Uithuizen (provincie Groningen) als zoon van katholieke ouders, die hem in 1910 naar het jongensinternaat Rolduc (bij Kerkrade) stuurden voor zijn opleiding. Vanaf 1914 studeerde hij aan de Technische Hogeschool in Delft, met de bedoeling ingenieur te worden. In 1916 besloot hij echter architect te worden. Nog voordat hij zijn opleiding had voltooid keerde hij terug naar Limburg en begon in 1920 een eigen architectenbureau in Heerlen. In 1925 sloot hij zijn studie alsnog af. Hij betrok verschillende stijlvormen bij zijn werk, maar had een bijzondere affiniteit met het nieuwe bouwen, met een duidelijk eigen interpretatie.
Tijdens de oorlog weigerde Peutz lid te worden van de Nederlandsche Kultuurkamer, waardoor hij zijn werk aan het raadhuis van Heerlen tijdelijk moest staken. Hij werkte in deze periode onder andere aan een boek over architectuur, Ordenatlas genaamd. Na de oorlog was hij hoogleraar aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht, nadat hij daar al eerder les had gegeven aan de Academie voor Bouwkunst.[1]
Frits Peutz was de broer van internist Jan Peutz. Hij was gehuwd met Leonie (ook Bella) Tissen. Het echtpaar kreeg veertien kinderen, waaronder de akoesticus Victor Peutz. Frits Peutz overleed op 78-jarige leeftijd te Heerlen.
Werk
Retraitehuis, Heerlen
Interieur Raadhuis van Heerlen
Royal Theater, Heerlen (na renovatie)
Interieur Jan van Eyck Academie, Maastricht
Maquette Provinciehuis Zuid-Holland
Peutz is als architect lang ondergewaardeerd geweest, waarschijnlijk doordat hij vrijwel niet in de Randstad bouwde, maar voornamelijk in Limburg. Bovendien ontwierp hij zowel modernistische als traditionalistische gebouwen, wat hem bij meerdere richtingen in de architectuur omstreden maakte. Veel van zijn modernistische gebouwen staan in Heerlen. Peutz maakte vooral naam door het warenhuis dat hij in 1933 ontwierp voor de Heerlense stoffenkoopman Peter Schunck. Tegenwoordig staat het bekend als het Glaspaleis. Het is door de Union Internationale des Architectes opgenomen op een lijst van de duizend belangrijkste gebouwen van de twintigste eeuw, wat waarschijnlijk heeft gezorgd voor een grotere belangstelling voor de modernist Peutz. Andere belangrijke Heerlense bouwwerken van Peutz, die tot het nieuwe bouwen gerekend worden zijn allereerst het woonhuis/atelier dat hij voor zichzelf ontwierp, het zogenaamde Huis op de Linde. Daarnaast het Retraitehuis, de Bioscoop Royal en de Stadsschouwburg, en 't Sonnehuys, dat hij voor het gezin van zijn schoonzus, de familie Swaen in Maastricht, bouwde.
Ook als architect van kerken was Peutz vrij succesvol; hierbij hanteerde hij veelal op het eerste oog traditioneel aandoende bouwstijlen en maakte hij gebruik van lokale materialen zoals mergel en Kunrader kalk, waardoor zijn kerken goed aansloten bij de traditionele Limburgse architectuur. Als gevolg van deze houding was hij binnen het bisdom Roermond aanvankelijk minder omstreden dan meer vernieuwende collega's als Alphons Boosten en Jos Wielders. Buiten Limburg kreeg Peutz echter nauwelijks kerkelijke opdrachten, met name doordat hij zich sterk afzette tegen de Delftse School, een groep architecten onder leiding van M.J. Granpré Molière, en de daaruit voortgekomen Bossche School, onder leiding van Dom Hans van der Laan. Deze bewegingen waren vanaf de jaren 1930 tot in de jaren 1960 dominant in de katholieke kerkelijke architectuur in Nederland. Tot Peutz' kerkelijk oeuvre behoren onder meer kerken in Maastricht, Ransdaal, Oirsbeek en Berg en Terblijt, die alle, naast het traditionalistische uiterlijk, postmodernistische elementen bevatten.[2]
Een geheel eigen positie in het oeuvre van Peutz neemt het Raadhuis van Heerlen in, dat aan de buitenkant vrij functionalistisch oogt, maar met klassiek aandoende, postmodernistische details. De klassieke monumentaliteit van het gebouw - men zou zelfs kunnen zeggen dat de met travertin beklede gevels een fascistische uitstraling hebben - wordt echter tenietgedaan door enkele van Peutz' befaamde 'knipogen': het balkon aan de voorkant, waar een potentiële dictator zich aan het volk zou willen vertonen, lijkt al bij voorbaat onder dat gewicht een stuk naar beneden gezakt; het door machtige zuilen ondersteunde balkon aan de zijgevel ontbeert een vloer, waardoor het bij voorbaat ongeschikt is voor machtsvertoon. Eenmaal binnen, bevindt men zich in een modernistische omgeving met veel glas en staal, witgesausde betonnen muren, zwevende trappen, paddenstoelkolommen en vides.
Selectie van werken
- 1919 Heerlen: Villa notaris Wijnands
- 1921 Heerlen: Broederschool en Broederhuis Molenberg
- 1922-1923 Brunssum: Kerk van de H. Vincentius à Paolo
- 1927 Maastricht: 'Peutzhal' (fabriekshal ENCI), in samenwerking met H.A.H. de Ronde.[3]
- ca. 1927 Utrecht: Bioscoop Olympia met bovenwoningen
- 1929 Heerlen: Kerk van de H. Antonius van Padua
- 1929 Houthem: Huize Casa Blanca
- 1930-1931: Maastricht: Sint-Theresiaschool
- 1931 Heerlen: Huis op de Linde
- 1931 Heerlen: ULO-school
- 1932 Heerlen: Monseigneur Laurentius Schrijnenhuis (Retraitehuis)
- 1932 Ransdaal: Sint-Theresiakerk
- 1933 Heerlen: Glaspaleis (oorspronkelijk: Modehuis Schunck)
- 1933 Maastricht: 't Sonnehuys
- 1933 Berg: Sint-Monulphus en Gondulphuskerk
- 1933 Abdissenbosch: Sint-Bernadettekerk
- 1936 Maastricht: Onze-Lieve-Vrouw-van-Lourdeskerk
- 1936-1942: Raadhuis van Heerlen
- 1937 Horst: Mèrthal
- 1937 Heerlen: Bioscoop Royal
- 1937 Heerlen: Oliemolenstraat 1 / Akerstraat 65 A / Akerstraat 65 B
- 1938 Maastricht: Kerk van Sint-Pieter beneden
- 1939 Heerlen: Pand Kneepkens (Nu Nederlands Mijnmuseum)
- 1939 Heerlen: Rijksmonument Winkelwoonhuis Geleenstraat 7
- 1940 Tegelen: Gemeentehuis
- 1946 Heerlen: Melkcentrale "De Mijnstreek en Omgeving[4] (gesloopt in 1987)
- 1948 Maastricht: Johannes Berchmansschool
- 1951 Oirsbeek: St. Lambertuskerk
- 1951 Posterholt: Sint-Matthiaskerk
- 1953 Heerlen: Sint-Annakerk
- 1954-1955 Meijel: Sint-Nicolaaskerk
- 1955 Dienstgebouw voor gemeentebedrijven Heerlen
- 1955-1956 Roermond: Heilige Geestkerk
- 1956-1957 Treebeek: Onze-Lieve-Vrouw van de Rozenkranskerk
- 1958 Heerlen: warenhuis Vroom & Dreesmann (laagbouw) annex Hotel Europe (hoogbouw), later stadskantoor (gesloopt in 2018)[5]
- 1959 Heerlen: Stadsschouwburg
- 1959 Maastricht: Jan van Eyck Academie
- 1963 Den Haag: Provinciehuis Zuid-Holland (gedeeltelijk gesloopt in 1995)[6]
- 1966 Sittard: Warenhuis Vroom & Dreesmann (gesloopt in 2022)
- 1966 Amsterdam: Sint Lucas Ziekenhuis (verbouwd en uitgebreid in 1998-2004)[7]
Fotogalerij
- Fotogalerij met werken van Frits Peutz op volgorde van ontwerpjaar
-
1919 - Villa notaris Wijnands, Heerlen -
1921 - Broederhuis Molenberg, Heerlen -
1923 - Sint-Vincentius a Paulokerk, Brunssum -
1927 - fabriekshal ENCI, Maastricht -
ca. 1927 - Bioscoop Olympia, Utrecht -
1929 - Sint-Antonius van Paduakerk, Heerlen -
1929 - Huize Casa Blanca, Houthem -
1931 - Sint-Theresiaschool, Maastricht -
1931 - Huis op de Linde, Heerlen -
1931 - ULO-school, Heerlen -
1932 - Monseigneur Laurentius Schrijnenhuis, Heerlen -
1932 - Sint-Theresiakerk, Ransdaal -
1933 - Glaspaleis, Heerlen -
1933 - 't Sonnehuys, Maastricht -
1933 - Sint-Monulphus en Gondulphuskerk, Berg -
1933 - Sint-Bernadettekerk, Abdissenbosch -
1936 - Onze-Lieve-Vrouw-van-Lourdeskerk, Maastricht -
1936 - Raadhuis van Heerlen -
1937 - Mèrthal, Horst -
1937 - Bioscoop Royal, Heerlen (voor renovatie) -
1937 - Huizenblok Oliemolenstraat/Akerstraat, Heerlen -
1938 - Kerk van Sint-Pieter beneden, Maastricht -
1939 - Pand Kneepkens, Heerlen -
1939 - Geleenstraat 7, Heerlen -
1940 - Raadhuis van Tegelen -
1948 - Johannes Berchmansschool, Maastricht -
1951 - Sint-Lambertuskerk, Oirsbeek -
1951 - Sint-Matthiaskerk, Posterholt -
1953 - Sint-Annakerk, Heerlen -
1954 - Sint-Nicolaaskerk, Meijel -
1955 - Dienstgebouw gemeentebedrijven Heerlen -
1955 - Heilige Geestkerk, Roermond -
1958 - Vroom en Dreesmann, Heerlen (gesloopt in 2019) -
1959 - Stadsschouwburg, Heerlen -
1959 - Jan van Eyck Academie, Maastricht -
1963 - Provinciehuis Zuid-Holland, Den Haag (twee vleugels van Peutz gesloopt in de 1995) -
1966 - Vroom & Dreesmann, Sittard (gesloopt in 2022)
Zie ook
Externe links
- (en) Beschrijving en een lijst met gerealiseerde gebouwen
- Website Peutz Architecten
- Retraitehuis
Bronnen, noten en verwijzingen
|
