Élisée Reclus

Data i miejsce urodzenia

15 marca 1830 r.
Sainte-Foy-la-Grande

Data i miejsce śmierci

4 lipca 1905 r.
Torhout

Multimedia w Wikimedia Commons

Élisée Reclus (ur. 15 marca 1830, zm. 4 lipca 1905) – francuski geograf; działacz anarchistyczny.

Życiorys

Élisée Reclus urodził się w Sainte-Foy-la-Grande (w departamencie Gironde). Był drugim synem protestanckiego pastora; miał czternaścioro rodzeństwa, z których niektórzy stali się później znani jako pisarze, działacze polityczni albo naukowcy.

Edukację zaczął w Nadrenii, kontynuował ją w szkole protestanckiej w Montauban, a potem na uniwersytecie w Berlinie, gdzie kształcił się pod kierunkiem Carla Rittera.

Do 1851 r. mieszkał we Francji, skąd wyjechał po zamachu stanu i wprowadzeniu rządów Ludwika Napoleona Bonaparte (grudzień 1851). Następne sześć lat (1852–1857) spędził w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych, Ameryce Środkowej i Kolumbii. Po powrocie do Paryża opublikował wiele artykułów z dziedziny geografii w czasopismach „Revue des Deux Mondes” (istniejący do dzisiaj magazyn kulturalny) i „Tour du monde” oraz innych periodykach, a także książki Histoire d’un ruisseau i La Terre, description des phénomènes de la vie du globe (2 tomy).

W 1869 r. przyłączył się do Międzynarodowego Aliansu Demokracji Socjalistycznej, stworzonego przez Michała Bakunina.

W 1870 r. podczas oblężenia Paryża przez wojska pruskie Reclus należał do kompanii balonowej Félixa Nadara, wywożącej i przywożącej pocztę z i do oblężonego miasta (było to pierwsze wykorzystanie balonów do masowego przewozu poczty w historii).

Brał udział w Komunie Paryskiej, która została proklamowana krótko potem w odpowiedzi na kapitulację Francji – jako członek Gwardii Narodowej, jak i I Międzynarodówki. Był autorem manifestu opublikowanego w czasopiśmie „Cri du Peuple” (Krzyk ludu), skierowanego przeciwko rządowi w Wersalu.

5 kwietnia dostał się podczas walk do niewoli, a 16 października został skazany na dożywotnie zesłanie do Nowej Kaledonii. Dzięki wstawiennictwu naukowców angielskich i amerykańskich wyrok zamieniono w styczniu 1872 r. na dożywotnie wygnanie.

Po krótkim pobycie we Włoszech wyjechał do Clarens w Szwajcarii, gdzie wznowił swoją pracę naukową, publikując Histoire d'une montagne (dalszy ciąg Histoire d'un ruisseau) i pisząc większą część swojego naukowego opus magnum La Nouvelle Géographie universelle, la terre et les hommes w 19 tomach (publikowanych w latach 1875–1894). Dzieło otrzymało w 1892 r. złoty medal francuskiego Towarzystwa Geograficznego (jednocześnie z wydaniem francuskim ukazało się też wydanie angielskie).

W połowie lat 70. XIX w. Reclus był jednym z pierwszych działaczy anarchistycznych, którzy opowiedzieli się za odrzuceniem anarchokolektywizmu i poparciem anarchokomunizmu (pod silnym wpływem Reclusa pozostawał Piotr Kropotkin, uznany później za najwybitniejszego teoretyka tego nurtu anarchizmu). To również m.in. dzięki niemu pod koniec lat 70. działacze jednej z głównych wówczas organizacji anarchistycznych w Europie – Federacji Jurajskiej – zaczęli popierać program anarchokomunistyczny.

Od 1892 r. pracował na uniwersytecie w Brukseli. Zmarł 4 lipca 1905 w Torhout (pod Brugią).

Dzieła

Guide du voyageur à Londres et aux environs, Paris 1860
Voyage à la Sierra Nevada de Sainte Marthe. Paysages de la nature tropicale, Paris 1861
Les Villes d’hiver de la Méditerranée et les Alpes maritimes, Paris, 1864
Introduction au Dictionnaire des Communes de France, en collaboration avec Élie Reclus, Paris 1864
La Terre. Description des phénomènes de la vie du globe, Paris 1868
Histoire d’un ruisseau, Paris, 1869
La Nouvelle Géographie universelle, la terre et les hommes, 19 tomów, Paris 1876-1894
La Peine de mort Genève 1879
Histoire d’une montagne, Paris 1880
Évolution et révolution, Genève 1880
Unions libres, Paris
L'Anarchie,1894
Projet de construction d’un globe terrestre à l’échelle du cent millième, Bruxelles 1895-1896
L’Évolution, la révolution et l’idéal anarchique, Paris 1897
L’Enseignement de la géographie. Globes, disques globulaires et reliefs, Bruxelles 1901
L’Afrique australe, z Onésime Reclus, Paris 1901
L’Empire du Milieu, z Onésime Reclus, Paris 1902
Le développement de la liberté dans le monde, [1851] 1925
L’Homme et la Terre, 1905-1908
Élie Reclus, 1905
Les volcans de la Terre, 1906-1909
Correspondance, 1911-1912