21 Dywizja Strzelców

Ten artykuł dotyczy 21 Dywizji Strzelców RFSRR. Zobacz też: 21 Dywizja Piechoty - inne dywizje piechoty z numerem 21.
21 Dywizja Strzelców
Historia
Państwo

 Rosyjska FSRR

Działania zbrojne
wojna domowa w Rosji
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Czernicą (24–25 czerwca 1920)
bitwa pod Czernicą Wielką (4–5 lipca 1920)
bitwa pod Ciechanowcem
(1–3 sierpnia 1920)
Organizacja
Rodzaj wojsk

Piechota

Podległość

14 Armia
3 Armia

21 Dywizja Strzelcówzwiązek taktyczny piechoty Armii Czerwonej okresu wojny domowej w Rosji i wojny polsko-bolszewickiej.

Formowanie i walki

21 Dywizja Strzelców sformowana została jesienią 1918 w guberni permskiej jako 5 Uralska Dywizja Strzelców.

W marcu 1919, pod odwrocie nad Kamę, przemianowana na 21 Dywizję Strzelców. W składzie 2 Armii walczyła z oddziałami Kołczaka w rejonie Wotkińska, odchodząc ostatecznie za Wiatkę[1]. Następnie brała udział w kontrofensywie Frontu Wschodniego przeciwko wojskom Kołczaka[1].

 Osobne artykuły: Ofensywa wiosenna Armii Rosyjskiej, Kontrofensywa Frontu Wschodniego Armii Czerwonej (1919), Operacja bugurusłańska i Operacja ufijska.

W lipcu i sierpniu 1919 r. w składzie 2 Armii 21 dywizja brała udział w odbiciu z rąk białych najpierw Kunguru, a następnie Czelabińska[1]. W bitwie o Czelabińsk uderzenie 21 dywizji na prawą flankę grupy wojsk Siergieja Wojciechowskiego było jednym z czynników, które zdecydowały o zwycięstwie czerwonych[2].

We wrześniu 1919 jej 3 Brygada broniła Piotrogrodu w składzie 15 Armii, a 1 Brygada weszła w skład 9 Armii i walczyła na froncie południowym[1]. W grudniu weszła w podporządkowanie 9 Armii i brała udział w kolejnych ofensywach przeciwko wycofującym się Siłom Zbrojnym Południa Rosji gen. Denikina[1]. W styczniu 1920 r. uczestniczyła w operacji rostowsko-nowoczerkaskiej, w marcu 1920 r. - w operacji dońsko-manyckiej[1]. W kwietniu 1920 została przerzucona na Front Zachodni i w składzie 16 Armii brała udział w majowej ofensywie Tuchaczewskiego[1].

24 maja jej 62 Brygada Strzelców we współdziałaniu z 50 Brygadą Strzelców ze składu 17 Dywizji Strzelców bez powodzenia atakowała Czerniewicze i Osowę. 25 maja kolejne natarcie kompanii z 2 pp Leg. i 16 pp dotarło pod Murowę i uchwyciło skraj miejscowości. Kontratak odwodów 62 Brygady Strzelców zmusił Polaków do odwrotu.

 Osobny artykuł: Bitwa pod Murową.

W czerwcu 1920 przeszła do 15 Armii. W dniach 24 i 25 czerwca walczyła pod Czernicą i poniosła wysokie straty w walkach z 1 Dywizją Piechoty Legionów.

W lipcu weszła w podporządkowanie 3 Armii. 4 lipca 1920 otrzymała zadanie: sforsować Czernicę i nacierać pomiędzy jeziorem Mieżusioł a rzeką Ponją i naciera w ogólnym kierunku na Dokszyce – Parafjanowo[3].

1 sierpnia 1920 dywizja liczyła w stanie bojowym 6810 żołnierzy z tego piechoty 4193, a kawalerii 290. Na uzbrojeniu posiadała 122 ciężkie karabiny maszynowe i 27 dział[4].

Podczas drugiej ofensywy Tuchaczewskiego walczyła też pod Lidą, Wołkowyskiem, nad Bugiem, pod Radzyminem i Nieporętem. W trakcie odwrotu znad Wisły uległa demoralizacji. Większość jej oddziałów złożyła broń pod Białymstokiem. Odtworzona we wrześniu 1920, pozostawała w odwodzie 3 Armii. Podczas bitwy nad Niemnem została skierowana pod Druskienniki przeciwko północnej grupie uderzeniowej polskiej 2 Armii. Zanim doszło do starcia otrzymała rozkaz odwrotu na Lidę. Wycofując się, poniosła duże straty w walce z oddziałami polskimi w lasach na zachód od Lidy. Osłabiona, nie potrafiła otworzyć sobie drogi odwrotu i 29 września złożyła broń[5].


O świcie 2 sierpnia 1920 pod Zaszkowem jednostki 21 Dywizji Strzelców toczyły walki m.in. z pułkiem grodzieńskim, który obsadził zachodni brzeg rzeki Nurzec od ujścia do Ciechanowca.

Atak radzieckich 21 i 27 Dywizji Strzelców w dniu 13 sierpnia 1920 na Radzymin rozpoczął wsławioną w historii bitwę warszawską. 21 Dywizja Strzelców przystąpiła do walki jako pierwsza atakując gwałtownie pozycje 46 pułku piechoty i 11 Dywizji Piechoty. Złamała ich obronę i zdobyła dzięki temu Radzymin.

Dowódcy dywizji[1]

  • S. Szwanski (16 września 1918-24 września 1918)
  • W. Damberg (24 września-28 października 1918)
  • Gieorgij Owczinnikow (28 października 1918-2 lipca 1920)
  • Iwan Smolin (VII – X 1920)[6]
  • Konstantin Piadyszew (20 października 1920-21 kwietnia 1921)

Struktura organizacyjna

Stan w sierpniu 1920[6]:

  • 61 Brygada Strzelców
  • 62 Brygada Strzelców
  • 63 Brygada Strzelców

Przypisy

  1. a b c d e f g h 21-я Пермская Краснознаменная стрелковая дивизия [online] .
  2. Smele J.D., Civil war in Siberia. The anti-Bolshevik government of Admiral Kolchak 1918-1920, Cambridge: Cambridge University Press, 1997, ISBN 978-0-521-57335-1, s. 483.
  3. Waligóra 1928 ↓, s. 250.
  4. Moszczeński 2020 ↓, s. 248.
  5. Odziemkowski 2004 ↓, s. 110.
  6. a b Wyszczelski 1995 ↓, s. 129.

Bibliografia

  • Grzegorz Łukomski, Bogusław Polak, Mieczysław Wrzosek: Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1990, seria: Monografie Instytutu Nauk Społecznych.
  • Józef Moszczeński: Rosyjski plan bitwy nad Wisłą w 1920. W: Izabela Borańska-Chmielewska (projekt): Polskie zwycięstwo dla wolności Europy; księga pamiątkowa arma virumque cano; 100-lecie bitwy warszawskiej 1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Wydawniczy; Centralna Biblioteka Wojskowa, 2020. ISBN 978-83-955800-5-5.
  • Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
  • Bolesław Waligóra: Dzieje 85-go pułku Strzelców Wileńskich. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1928.
  • Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.
  • p
  • d
  • e
Wojska
WP
fronty
armie
  • 1 Armia
  • 2 Armia
  • 3 Armia
  • 4 Armia
  • 5 Armia
  • 6 Armia
  • 7 Armia
  • Rezerwowa
dywizje
grupy
RKKA
fronty
  • Zachodni
  • Południowo-Zachodni
armie
grupy
dywizje
strzeleckie
kawalerii
  • 4
  • 6
  • 8
  • 10
  • 11
  • 14
  • 15
  • 16
  • 17
ACzURL
dywizje
Bitwy
kampania 1919–1920
wyprawa kijowska
działania odwrotowe
Front Ukraiński
operacja lwowska
działania odwrotowe
Front Północno-Wschodni
Bitwa Warszawska
kampania jesienna
  • p
  • d
  • e
Dywizje radzieckie okresu wojny domowej w Rosji
Dywizje piechoty
Dywizje kawalerii
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
  • 6
  • 7
  • 8
  • 9
  • 10
  • 11
  • 12
  • 13
  • 14
  • 15
  • 16
  • 17
Inne
  • 1 Bes.
  • 2 Bes.
  • 1 Międzynar.
  • 2 Międzynar.
  • 1 Ukr.
  • 2 Ukr.
  • 3 Ukr.
  • 4 Ukr.
  • 5 Ukr.
  • 6 Ukr.
  • Zadnieprz.