Aquilaria
 Liście i owoce Aquilaria sinensis | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | |||
| Rząd | ślazowce | ||
| Rodzina | wawrzynkowate | ||
| Rodzaj | Aquilaria | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Aquilaria Lamarck Encycl. Meth., Bot. 1: 49. 2 Dec 1783 (nom. cons.) | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
| |||
Aquilaria – rodzaj należący do rodziny wawrzynkowatych, obejmujący co najmniej 22 gatunki drzew tropikalnych występujących w Azji południowej i południowo-wschodniej. Mają duże znaczenie gospodarcze i z powodu znacznej eksploatacji są zagrożone i wszystkie gatunki chronione są Konwencją CITES[3].
Morfologia
- Pokrój
- Drzewa o wysokości 6-20 m.
- Liście
- Naprzemienne, o długości 5-11 cm.
- Kwiaty
- Skupione w szczytowych lub kątowych kwiatostanach baldacho- lub wiechokształtnych, krótkoszypułkowe. Kwiaty obupłciowe, zwykle 5-krotne. Trwała rurka kielicha żółta lub żółtozielona, dzwonkowata, z 5 ząbkami odgiętymi lub wyprostowanymi. Po wewnętrznej stronie działek kielicha 10 łuskowatych, gęsto owłosionych lub omszonych przydatków. Pręcików 10 o krótkich nitkach lub siedzące. Zalążnia dwukomorowa, omszona. Szyjka słupka bardzo krótka, zakończona główkowatym znamieniem[3].
- Owoce
- Otwierające się dwiema klapami, jajowate torebki, bocznie ścieśnione. U nasady tkwiące w trwałym kielichu. Zawierają jedno lub dwa nasiona[3].
Biologia i ekologia
Gatunki rodzaju Aquilaria przystosowały się do życia w różnych środowiskach, w tym na podłożu skalistym, wapiennym lub piaszczystym. Rosną również na łatwo przepuszczalnych stokach i grzbietach oraz na stanowiskach w pobliżu bagien. Zazwyczaj spotykane są na wysokości pomiędzy 0-850 m, rzadziej do 1000 m. Występują w klimacie o średnich dziennych temperaturach 20-22 °C[4].
Zastosowanie
Wiele gatunków, zwłaszcza Aquilaria malaccensis i Aquilaria sinensis, szeroko wykorzystywanych jest do pozyskiwania aromatycznego drewna zwanego agarem, co doprowadziło do zagrożenia tych gatunków[5]. Wykorzystywane są także w tradycyjnej medycynie indyjskiej i chińskiej oraz do produkcji kosmetyków.
Znaczenie w hinduizmie
Korzeń drzewa Aquilaria malaccensis jest surowcem do produkcji pachnidła o nazwie aguru (nieciężki), które jest stosowane w rytuałach hinduistycznych[6].
Systematyka
- Synonimy[7]
Gyrinopsis Decne., Ophiospermum Lour.
- Pozycja systematyczna według APweb (2001...)
Rodzaj należący do plemienia Aquilarieae, podrodziny Thymelaeoideae Burnett, rodziny wawrzynkowatych (Rutaceae), rzędu ślazowców (Sapindales), kladu różowych (rosids)[2][8].
Wykaz gatunków
Według The Plant List w obrębie tego rodzaju sklasyfikowane są co najmniej 22 gatunki[9]:
- Aquilaria apiculata Merr.
- Aquilaria baillonii Pierre ex Lecomte
- Aquilaria banaense P.H.Hô
- Aquilaria banaensis P.H. Hô
- Aquilaria beccariana Tiegh.
- Aquilaria brachyantha (Merr.) Hallier f.
- Aquilaria citrinicarpa (Elmer) Hallier f.
- Aquilaria crassna Pierre ex Lecomte
- Aquilaria cumingiana (Decne.) Ridl.
- Aquilaria decemcostata Hallier f.
- Aquilaria filaria (Oken) Merr.
- Aquilaria hirta Ridl.
- Aquilaria khasiana Hallier f.
- Aquilaria malaccensis Lam.
- Aquilaria microcarpa Baill.
- Aquilaria parvifolia (Quisumb.) Ding Hou
- Aquilaria rostrata Ridl.
- Aquilaria rugosa K.Le-Cong & Kessler
- Aquilaria sinensis (Lour.) Spreng.
- Aquilaria subintegra Ding Hou
- Aquilaria urdanetensis (Elmer) Hallier f.
- Aquilaria yunnanensis S.C.Huang
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-23] (ang.).
- ↑ a b c d Yinzheng Wang, Lorin I. Nevling & Michael G. Gilbert: Aquilaria. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-03-09].
- ↑ Untitled. cites.org. [dostęp 2014-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 września 2013)]. (ang.).
- ↑ Agarwood – saving a precious and threatened resource. [dostęp 2010-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-12)].
- ↑ Aguru (tł. Barbara Mękarska). W: Louis Frédéric: Słownik cywilizacji indyjskiej. Przemysław Piekarski (red. nauk.). Wyd. 1. T. 1. Katowice: Wydawnictwo "Książnica", 1998, s. 34, seria: Słowniki Encyklopedyczne "Książnicy". ISBN 83-7132-369-7.
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
- ↑ B.E. Herber. "Thymelaeaceae" In: The Families and Genera of Vascular Plants vol.V (Klaus Kubitzki and Clemens Bayer, volume editors). Springer-Verlag: Berlin,Heidelberg. (2003)
- ↑ Aquilaria. The Plant List. [dostęp 2014-01-18]. (ang.).
- J9U: 987007537397805171
