Eugen d’Albert

Eugen d’Albert

D’Albert na fotografii Ferdinanda Schmutzera(inne języki)
Imię i nazwisko	Eugen Charles Albert d’Albert
Data i miejsce urodzenia	10 kwietnia 1864 Glasgow
Data i miejsce śmierci	3 maja 1932 Ryga
Instrumenty	fortepian
Gatunki	koncert, opera, pieśń
Zawód	dyrygent, kompozytor, pianista
Wydawnictwo	Odeon, Polydor i Polyphon[1]
Powiązania	Teresa Carreño
Multimedia w Wikimedia Commons

Eugen Charles Albert d’Albert, także Eugène d’Albert^[2] (ur. 10 kwietnia 1864 w Glasgow, zm. 3 marca 1932 w Rydze) – niemiecki pianista, kompozytor i dyrygent^[2][3][4] pochodzenia szkocko-francuskiego^[5][6]. Autor werystycznych oper Niziny i Zamarłe oczy^[7][8][9].

Życiorys

Jego ojciec, Charles Louis Napoléon d’Albert, pochodził z Nienstedten; matka, Annie Rowell, pochodziła z Newcastle upon Tyne^[10] [11] , gdzie mieszkała rodzina d’Albertów^[12].

Ojciec Eugena, kompozytor i nauczyciel tańca, był jego pierwszym nauczycielem^[2]. Od 1874 w londyńskim National Training School studiował harmonię i kontrapunkt u Johna Stainera, Arthura Sullivana i Ebenezera Prouta oraz fortepian u Ernsta Pauera^[3].

5 lutego 1881 w Pałacu Kryształowym zagrał Koncert fortepianowy a-moll Roberta Schumanna^[2]. W tym samym roku, dzięki stypendium im. Mendelssohna^[3] przyznawanym na podróż zagraniczną^[12], wyjechał do Wiednia, gdzie kształcił się u Hansa Richtera^[3], na którego koncercie 24 października wykonał Koncert fortepianowy A-dur własnej kompozycji^[2]. W latach 1882–1884 w Weimarze był uczniem Ferenca Liszta, który porównywał go do Karola Tausiga^[3].

W 1895 został dyrygentem weimarskiej opery^[3], zastępując Eduarda Lassena (po szybkiej rezygnacji d’Alberta, zastąpił go Bernhard Stavenhagen)^[2]. W latach 1898–1902 mieszkał we Frankfurcie nad Menem^[11] . W 1904 zastąpił Josepha Joachima na stanowisku dyrektora w berlińskiej Hochschule für Musik^[3].

Życie prywatne

Był sześciokrotnie żonaty^[10] [13]. Jego pierwszą żoną była Louise Salingré^[10] . W 1892 poślubił pianistkę Teresę Carreño, z którą rozwiódł się w 1895. Następnie^[2], od 18 października 1895^[10]  do 1910, był żonaty ze śpiewaczką Herminą Finck, a od 1910 do 1912 z Idą Theumann^[2]. W 1913 poślubił Friederike Jauner. Później związał się z Hilde Fels. Jego syn, Benvenuto, zmarł pięć dni po narodzinach^[10] .

Jego letnia rezydencja mieściła się w Meinie^[2]. Wyznawał kalwinizm kontynentalny. Pochowany został w Morcote^[10] .

Działalność pianistyczna

D’Albert był wirtuozem fortepianu^[8][14]; cenionym interpretatorem utworów Johanna Sebastiana Bacha (dokonał redakcji wydania krytycznego jego utworów^[4][7]. m.in. Das Wohltemperierte Klavier wydanych w 1906^[9], oraz transkrypcji dzieł organowych^[4][6][7]), Ludwiga van Beethovena^[4][6][7] (grał wszystkie jego koncerty fortepianowe^[9]) i Johannesa Brahmsa^[7] wedle tradycji epoki romantyzmu^[15]. Wykonywał również m.in. utwory Roberta Schumanna, Felixa Mendelssohna, Maxa Regera, Richarda Straussa^[1]  i Claude’a Debussy’ego^[9]. Koncertował w Europie i Stanach Zjednoczonych^[3].

W 1882 koncertował w Wiedniu, a w 1883 w Warszawie (Filharmonia Warszawska) i Rosji^[1] . W 1885 w Lipsku wykonał oba koncerty fortepianowe Brahmsa pod dyrekcją kompozytora. Te same utwory wykonał 10 stycznia 1886 na ostatnim koncertcie dyrygowanym przez Brahmsa^[9]. W 1889, 1890 i 1892 występował w Stanach Zjednoczonych^[1] . W latach 1883–1925 wielokrotnie występował we frankfurckim Museumsgesellschaft^[11] . Brał udział w redagowaniu wydania dzieł wszystkich Liszta^[7].

D'Albert swobodnie traktował, szczególnie w przypadku Beethovena, tekst muzyczny, zwłaszcza oznaczenia tempa^[9]. Dokonał niewielu nagrań, do których odnosił się krytycznie^[8]. Nie przywiązywał większej wagi do możliwości rejestracji wykonania^[9].

Był nauczycielem m.in. Carla Prohaski^[16], Edwina Fischera, Wilhelma Backhausa i Pauliny Szalitówny. Józef Hofmann pobierał u niego konsultacje^[1] .

Był naturalizowanym Niemcem^[5]. Z powodu poparcia Cesarstwa Niemieckiego podczas I wojny światowej jego kariera pianistyczna w Wielkiej Brytanii uległa załamaniu^[13]. Z czasem poświęcił się, m.in. z powodów zdrowotnych^[9], głównie pracy kompozytorskiej^[7][9].

Działalność kompozytorska

Utwory instrumentalne d’Alberta nawiązują do twórczości Liszta i Brahmsa^[7][10] . Napisał m.in. kadencję do IV koncertu fortepianowego G-dur Beethovena^[7][4].

W 1886 w Wiedniu wykonano jego Symfonię F-dur pod dyrekcją Hansa von Bülowa^[8]. W 1904 w Stanach Zjednoczonych prawykonał swój koncert fortepianowy E-dur w towarzystwie Bostońskiej Orkiestry Symfonicznej^[1] . Twórczość d’Albert, poza nielicznymi operami, popadła w zapomnienie^[7][10] .

Jego twórczość operowa łączy cechy dramatów muzyczny Richarda Wagnera i włoskiego weryzmu^[7]. Jako dyrygent brał udział w wykonaniach swoich oper. Dwie z nich, Der Rubin oraz Ghismonda, skomponował do własnego libretta (według dramatów, odpowiednio, Friedricha Hebbla i Karla Immermanna). 1 kwietnia 1924 dyrygował setnym wystawieniem swojej opery Tiefland (premiera w Pradze w 1903). Opera Mister Wu dokończona została przez Leo Blecha^[11] [8] (premiera w drezdeńskiej operze w 1932^[12]).

Wybrane utwory

(opracowano na podstawie materiałów źródłowych)^[2][3][4]

Upamiętnienie

W 2012 w Lugano z okazji 80. rocznicy śmierci d’Alberta odbył się międzynarodowy konkurs pianistyczny jego imienia, którego laureatami zostali Sonya Bach, Chao Wang i Aleksander Jakowlew^[17].

Przypisy

Bibliografia

• DenisD. Arnold DenisD. (red.), The new Oxford companion to music, t. I. A–J, Oxford: Oxford University Press, 1984, OCLC 830179686  (ang.).
• TheodoreT. Baker TheodoreT., AlfredA. Remy AlfredA. (red.), Baker's Biographical Dictionary of Musicians, wyd. 3, New York: G. Schirmer, 1919, OCLC 752566  (ang.).
• WernerW. Bollert WernerW., d'Albert, Eugen Franz Karl, [w:] Deutsche Biographie, Bayerischen Akademie der Wissenschaften [dostęp 2022-12-21]  (niem.).???
• AndrzejA. Chodkowski AndrzejA. (red.), Encyklopedia muzyki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, ISBN 83-01-11390-1 .
• ElżbietaE. Dziębowska ElżbietaE. (red.), Encyklopedia muzyczna, t. 1. AB, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1979, ISBN 83-224-0113-2 .
• Hans HeinrichH.H. Eggebrech Hans HeinrichH.H., CarlC. Dahlhau CarlC. (red.), Brockhaus Riemann Musiklexikon, t. I. A–K, Wiesbaden: F.A. Brockhaus, 1978, OCLC 916831808  (niem.).
• MichaelM. Kennedy MichaelM., The Oxford dictionary of music, JoyceJ. Bourne (red.), wyd. 2, Oxford: Oxford University Press, 1994, OCLC 0198691629  (ang.).
• HorstH. Seeger HorstH., Musiklexikon Personen A–Z, wyd. 1, Leipzig: Deutscher Verlag für Musik, 1981, OCLC 830234831  (niem.).
• Eugen d’Albert – biografia, [w:] Historyczne interpretacje utworów Fryderyka Chopina, Biblioteka Narodowa, 2008 [dostęp 2022-12-21] [zarchiwizowane z adresu 2022-12-21] .???
• Albert, Eugen Franz Karl d', [w:] Hessische Biografie, Landesgeschichtliches Informationssystem Hessen [dostęp 2022-12-21]  (niem.).???
• PiotrP. Kamińsk PiotrP., Tysiąc i jedna opera, t. I. A–M, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Muzyczne, 2008, ISBN 978-83-224-0899-5 .
• StanleyS. Sadie StanleyS., ChristinaCh. Bashford ChristinaCh., The new Grove dictionary of opera, t. I. A–D, London, New York: Macmillan Press, 1992, OCLC 749914260  (ang.).
• BogusławB. Schaeffer BogusławB., Leksykon kompozytorów XX wieku, t. II. M–Z, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1965, OCLC 69506296 .
• PiotrP. Lachert PiotrP., Eugen d'Albert, „Ruch Muzyczny” (8), 2003, OCLC 998241718 .

Linki zewnętrzne

• Eugen d'Albert – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
• Eugen d’Albert w zbiorach Biblioteki Narodowej na portalu Polona
• Dyskografia utworów Fryderyka Chopina w wykonaniu Eugena d’Albert na stronie Historyczne interpretacje utworów Fryderyka Chopina
• Eugen d’Albert, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy). [dostęp 2022-12-21] [zarchiwizowane z adresu 2022-12-21] .