Fabian Birkowski

Fabian Birkowski OP

Data i miejsce urodzenia

1566
Lwów

Data i miejsce śmierci

9 grudnia 1636
Kraków

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

Kościół łaciński

Inkardynacja

dominikanie

Śluby zakonne

1596

Cytaty w Wikicytatach

Fabian Birkowski (ur. w 1566 we Lwowie, zm. 9 grudnia 1636 w Krakowie) – polski kaznodzieja.

Życiorys

Syn Tomasza Birkowskiego – majstra kuśnierskiego i Elżbiety – córki ławnika miejskiego. Od 1585 uczył się w Akademii Krakowskiej; stopień bakałarza uzyskał w 1587, a magistra w 1593. Dla dokończenia studiów odbył podróż zagraniczną do Włoch.

W latach 1596-97 wykładał literaturę grecką i rzymską w Akademii Krakowskiej. Był znawcą teologii i literatury antycznej. Przypisano mu też tytuł doktora teologii; wykładał ją m.in. w konwencie dominikańskim w Krakowie. Od 1596 dominikanin. Po śmierci Piotra Skargi (1612) kaznodzieja królewski – syna królewskiego Władysława IV w Warszawie.

Tak sam określa rolę kaznodziei (z kazania na pogrzebie Piotra Skargi^[1] – pisownia oryginalna):

Pierwszą ozdobą kaznodziei jest, iż w oczach ludzkich porywa się na ogień. Winien być jak ogień: czystym, jasnym i gorejącym.... Kapłani wnet jak aniołowie, wnet jak pioruny szybko i szeroko wolę boską roznoszą. Oni od Japonów, wysp filipińskich i Moluk, jakby na przechadzkę zbiegali. Non erat terra, quae se abconderet a calore eorum. Czyniła to wielka miłość, która skrzydła ogniste ich nogom przyprawowała.... Nie przez mowców słowa bożego państwo greckie zginęło. Błogo było Carogrodowi, gdy widział na mownicy Chryzostoma, Grzegorza i innych patryarchów. Nie stało tych – wnet Nestroyusze, Cerularyowie się wznieśli, którzy mówili dla pochlebstwa, dogody łaskom cesarskim i co innego przed oczyma mieli, niż prawdę

Towarzyszył królewiczowi w wyprawach wojennych (Moskwa, Chocim).

I jeszcze jeden fragment z kazania wygłoszonego podczas mszy dziękczynnej po zawarciu pokoju po bitwie pod Chocimiem^[1] (pisownia oryginalna):

Synowie Korony i Litwy! którzyście dusze wasze nieśli na szańc z dobrej woli, błogosławcie panu.... Zraziliście nieraz ufce tureckie sercem waszem bohaterskiem.... Gdy mi przychodzą na myśl niektórzy żołnierze, którem widział z potrzeby do obozu przychodzące, zbroczone krwią pogańską i swoią, o! jako błogosławię pana, że mi dał widzieć syny kraju mego wielkie dzieła rycerskie odprawujące.

Był jednym z członków Rady Duchownej mającej doprowadzić do pokoju z dysydentami. Do 1634 r. przebywał w Warszawie. Następnie osiadł w Krakowie, gdzie pełnił funkcję przeora klasztoru.

Powszechnie podziwiany przez współczesnych i wysoko ceniony przez historyków. Mówca pełen życia, silnie poruszający słuchaczy. Największe uznanie zyskały jego kazania pogrzebowe i obozowe. Są one cennym źródłem do poznania myśli i życia codziennego epoki staropolskiej.

Najsłynniejsze kazania pogrzebowe:

Jan Zamoyski (1605),
Jan Karol Chodkiewicz (1621),
Nagrobek Osmanowi, cesarzowi tureckiemu (1622),
Krzyż kawalerski – o Bartłomieju Nowodworskim (1625),
Stefan Chmielecki albo nagrobek (1632),
Kwiaty z koron królewskich nieśmiertelne, abo pamięć Najjaśniejszego Monarchy Zygmunta III, króla polskiego i szwedzkiego, także Pamięć Najjaśniejszej Pani Konstancyi, królowej polskiej i szwedzkiej^[2] – o Zygmuncie III Wazie (1632),
Kwiat padający – o Gustawie Adolfie (1632).

Kazania obozowe:

Panu Bogu podziękowanie za uspokojenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego (1621),
Kazanie obozowe o Bogarodzicy^[3] (1623),
Kantymir basza porażony^[4] (1624).

Zbiory innych kazań:

Orationes Ecclesiasticae^[5] (1622),
Kazania na niedziele i święta (1628).

Przypisy

↑ ^a ^b Kazimierz Brodziński: Życiorysy niektórych poetów i uczonych, Wydawca: Kazimierz Józef Turowski, Sanok, 1856 ss 7 – 29
↑ Kwiaty koron krolewskich nieśmiertelne abo pamięć [...] Zygmvnta III krola polskiego y szwedskiego, także pamięć [...] Konstanciey krolowey polskiey y szwedskiey [online], polona.pl [dostęp 2020-10-02] .
↑ Kazanie obozowe o Bogarodzicy ; przy tym Nagrobek Osmanowi, cesarzowi tureckiemu, y insze kazania o s. Iackv y b. Kantym przez [...] Fabiana Birkowskiego [...] na swiat podany [!] [...]. [online], polona.pl [dostęp 2020-10-02] .
↑ Kantymir basza porażony albo O zwycięstwie z Tatar przez [...] Stanisława Koniecpolskiego [...] w roku 1624 dnia 20 [...] czerwca [...] między Haliczem a Bolszowcem otrzymanym kazanie [online], polona.pl [dostęp 2020-10-02] .
↑ R. P. Fr. Fabiani Bircovii S. T. Doct. Ord. Praedicat. s. Dominici Orationes ecclesiasticae, jn quibus eiusdem ordinis tum et alij viri sancti memorantur. Theologis, divini verbi praeconibus, omnibusq[ue] literarum studiosis, ob variam eamq[ue] raram doctrinam S. Scripturae multorum locorum enodationes, allegoricas, hieroglyphicas explicationes, historiarum illustrationes et eloquentiam singularem lectu utiles ac pernecessariae. [online], polona.pl [dostęp 2020-10-02] .

Literatura dodatkowa

Marja Dynowska: Birkowski Fabian. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 2: Beyzym Jan – Brownsford Marja. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1936, s. 104–105. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0