Ganz TM

Ganz TM

Tramwaj Ganz TM nr 3621 w 1969 r.
Dane ogólne
Kraj produkcji	Węgry
Producent	Ganz
Miejsce produkcji	Budapeszt
Lata produkcji	1940–1943
Dane techniczne
Liczba członów	1
Długość	13 500 mm
Szerokość	2300 mm
Wysokość	3110 mm
Masa	18 000 kg
Rozstaw wózków	1435 mm
Rozstaw osi w wózkach	1600 mm
Średnica kół	670 mm
Moc silników	4 × 30,9 kW
Typ silników	TA 1,12
Multimedia w Wikimedia Commons

Ganz TM – typ czteroosiowego, dwukierunkowego, jednoczłonowego tramwaju, wytwarzanego przez węgierskie zakłady Ganz w latach 1940–1943. Ogółem wyprodukowano 75 tramwajów i wszystkie dostarczono do Budapesztu. Konstrukcja tramwaju opierała się na amerykańskiej koncepcji PCC, stworzonej w latach 30. XX wieku. Rozwinięciem konstrukcyjnym typu TM jest Ganz UV^[1].

Historia

Geneza

Pod koniec lat 30. XX wieku w Budapeszcie przygotowano plan budowy linii tramwajowej Boráros tér – Újpest, dla której przewoźnik BSzKRt planował zakup 75 czteroosiowych wagonów silnikowych^[2]. Kontrakt na dostawę pierwszych 15 wagonów podpisano 14 lipca 1939 r.^[2]. Zakłady Ganz miały wówczas okazję do zbudowania nowoczesnego tramwaju, opartego o rozwiązania zastosowane w amerykańskim PCC. W porównaniu ze starszymi typami tramwajów eksploatowanych w Budapeszcie, Ganz TM były dwukierunkowe, bardziej energooszczędne i miały ulepszony mechanizm zamykania drzwi^[1].

Projekt budowy linii tramwajowej Boráros tér – Újpest został odrzucony w związku z wybuchem II wojny światowej^[2], jednak węgierskie Ministerstwo Obrony Narodowej wsparło rozwój systemu tramwajowego ze względu na wzmożone potoki pasażerskie^[1].

Ganz TM na ulicach Budapesztu

Pierwsze dwa wagony (3600 i 3601) zostały oficjalnie przekazane do eksploatacji w dniach 8 i 14 listopada 1940 r. Przewoźnik BSzKRt przypisał wagony do linii 44, na której jednak nie miały one możliwości rozwinięcia wysokich prędkości z powodu wzmożonego ruchu na ulicy Rakoczego (węg. Rákóczi út)^[2]. Z jednej strony dzięki ogrzewaniu i skórzanej tapicerce zwiększył się komfort podróży pasażerów^[2], jednak z drugiej strony tramwaje były głośniejsze niż ich poprzednicy: pasażerowie porównywali dźwięk Ganzów TM do spadającej bomby Junkers Ju 87, a bombę tę w czasie II wojny światowej nazywano „Stuką” od niemieckiego terminu Sturzkampfflugzeug^[1][2].

W 1941 r. wprowadzono do ruchu wagony nr 3602–3614^[2]. Przewoźnik BSzKRt zamówił dodatkowe wagony w zakładach Ganz. Dostarczono je w 1941 r. (3615–3629) i 1942 r. (3630–3649) i przydzielono je do obsługi linii nr 16A^[2]. Tym samym liczba tramwajów TM zwiększyła się do 50. W 1942 r. wagony przydzielono do linii 46, 67 i 72, a rok później pojawiły się również na linii nr 61 w Budzie i późnym wieczorem na linii nr 43 w Kispescie. BSzKRt zamówiło kolejną serię tramwajów 21 stycznia 1943 r. (3675–3699), ale fabryka Ganz została zbombardowana w kwietniu 1944 r., więc prace konstrukcyjne wstrzymano. Z powodu braku części wprowadzenie do ruchu wagonów o numerach 3650–3672 opóźniło się do 1943 r., a pozostałe dwa (3673 i 3674) przekazano do eksploatacji dopiero w 1947 r.^[2].

Po II wojnie światowej środkowe drzwi wagonów zablokowano. Po zmianach pierwsze drzwi służyły do wsiadania do tramwaju i były otwierane przez motorniczego, a tylne drzwi umożliwiały pasażerom opuszczenie pojazdu i otwierane były przez nich samych lub konduktora^[1][2]. Liczbę miejsc siedzących zmniejszono z 30 do 16, a skórzane obicia zastąpiono drewnem. W latach 50. XX wieku tramwaje obsługiwały linie tramwajowe nr 2 i 61. Co ciekawe, w tym czasie w wagonie nr 3612 zamontowano elektropneumatyczne mechanizmy drzwiowe, co umożliwiło odblokowanie środkowych drzwi^[1]. Wraz z wprowadzaniem do ruchu nowocześniejszych tramwajów Ganz UV, TM zaczęto przydzielać do innych linii niż te wymienione wcześniej.

Stan techniczny tramwajów znacznie się pogorszył w latach 70. XX wieku: ujawniły się m.in. pęknięcia nadwozi^[1]. Już na początku dekady w części tramwajów wymieniono wózki na nowe, pochodzące z tramwajów Ganz UV^[3]. Przewoźnik BKV zlecił produkcję 150 wózków zakładom Ganz–MÁVAG, ale zamówienie nigdy nie zostało zrealizowane^[3]. Pod koniec swojej eksploatacji tramwaje Ganz TM obsługiwały jeszcze linię 33^[3]. Ostatnie wagony zezłomowano 11 czerwca 1980 r.^[3].

Zobacz też

• Tramwaje w Budapeszcie

Przypisy