Itamar Ewen-Zohar

Ten artykuł od 2017-03 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Itamar Ewen-Zohar (hebr. איתמר אבן-זהר, ur. 23 marca 1939 w Tel Awiwie) – izraelski profesor kulturoznawstwa, semiotyki oraz teorii literatury na Uniwersytecie Telawiwskim. Stworzył oraz rozwinął teorię polisystemu. Wpływowy badacz teorii przekładu, współtwórca dziedziny Translation Studies.

Życiorys

Itamar Ewen-Zohar urodził się w Tel Awiwie. Po odbyciu przeszkolenia wojskowego w armii izraelskiej w latach 1959-1961 rozpoczął studia na Uniwersytecie Telawiwskim na dwóch kierunkach, filozofii oraz filologii hebrajskiej. W roku 1966 zdobył tytuł licencjata z wyróżnieniem (Summa cum laude) z dziedziny nauk humanistycznych. W latach 1964-1966 odbył studia z zakresu literatur porównawczych (z uzupełniającymi kursami języka angielskiego i rosyjskiego) na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. Studia ukończył z wyróżnieniem (Summa cum laude), zdobywając tytuł magistra w 1967. Obronił pracę zatytułowaną Time in Drama: Strindberg’s „The Father” vs. „A Dream Play” (promotorka: prof. Lea Goldberg). W 1972 złożył na Uniwersytecie Telawiwskim rozprawę doktorską zatytułowaną „An Introduction to The Theory of Literary Translation” (promotor: prof. Benjamin Hrushovski). Ponadto kształcił się w wielu krajach Europy; studiował język norweski i literaturę norweską na Uniwersytecie w Oslo, język duński i literaturę duńską na Uniwersytecie Kopenhaskim, odbył semestr studiów przygotowawczych („Annee propedeutique”) na paryskiej Sorbonie.

Ewen-Zohar otrzymał liczne stypendia naukowe oraz granty od ministerstw edukacji Danii, Norwegii oraz Szwecji, dzięki którym w latach 1966-1974 przebywał kilkakrotnie w tych krajach, kształcąc się w dziedzinie języka, kultury oraz literatury państw skandynawskich. Ewen-Zohar jest poliglotą. Jego językiem ojczystym jest hebrajski, doskonale posługuje się językami: angielskim, arabskim, francuskim, hiszpańskim, szwedzkim, norweskim, duńskim, włoskim, esperanto. W stopniu dobrym posługuje się kilkunastoma innymi językami, wśród których znajdują się: rosyjski, islandzki, portugalski, galicyjski, kataloński^{[potrzebny przypis]}.

Działalność akademicka

Działalność akademicka Ewen-Zohara jest związana z Uniwersytetem Telawiwskim, dla którego pracował nieprzerwanie od 1966 do 2007 roku (od 1 października 2007 Profesor emeritus). Początkowo zajmował się nauczaniem w stopniu asystenta w departamencie literatury hebrajskiej, po trzech latach został instruktorem departamentu poetyki i literatury komparatywnej. W latach 1973-75 oraz 1977-81 był kierownikiem departamentu poetyki i literatury kontrastywnej. W roku 1977 otrzymał najwyższy tytuł profesorski, Full Professor. Zajmował wiele stanowisk kierowniczych na swojej macierzystej uczelni. Założył i w pierwszych latach istnienia prowadził wydział studiów kulturoznawczych. Jako nauczyciel akademicki oraz wizytujący profesor pracował na innych uczelniach izraelskich (Uniwersytecie w Hajfie, Bet Berl College w Cofit), wykładając język i literaturę hebrajską. Prowadził kursy, seminaria, wykładał teorię literatury, literaturę komparatywną oraz prowadził badania naukowe na wielu uczelniach europejskich oraz amerykańskich, między innymi w Oslo, Amsterdamie, Paryżu, Tarragonie, Santiago de Compostela, Santanderze, Barcelonie, Edmonton, Leuven, Antwerpii, Santa Cruz i Filadelfii.

Działalność redaktorska

W trakcie kariery akademickiej Ewen-Zohar był redaktorem, współredaktorem i członkiem rad naukowych czasopism specjalistycznych o zasięgu lokalnym i międzynarodowym. Publikacje obejmowały zakres językoznawstwa, literaturoznawstwa, teorii przekładu, analizy literatury i komunikacji, kulturoznawstwa. Do najważniejszych czasopism, których był redaktorem naczelnym, należą: Poetics Today (1986-1993), Ha-Sirut (1976-1983), PTL (1974-1980). Obecnie, jako członek rady naukowej, jest zaangażowany w publikację następujących pism: Actes de la Recherche en Sciences Sociales, NTU, Studies in Language and Literature, Target, Applied Semiotics.

Wybrane publikacje

Za najważniejsze opublikowane zbiory prac Ewen-Zohara uznaje się: Papers in Historical Poetics (Tel Awiw, 1978) oraz Polysystem Studies (Durham: Duke UP; =Poetics Today 11:1, 1990). Papers in Culture Research jest książką w formacie elektronicznym zawierającą zbiór wcześniej opublikowanych prac oraz wszystkie ich aktualizacje wraz z nowymi wpisami dotyczącymi teorii i studiów kulturoznawczych. Ewen-Zohar jest autorem licznych artykułów naukowych publikowanych w prasie fachowej.

Translation Studies

Ewen-Zohar’a uważa się, za jednego z współtwórców Translation Studies jako niezależnej dyscypliny naukowej. Jego praca zatytułowana The Position of Translated Literature within the Literary Polysystem (Miejsce literatury tłumaczonej w polisystemie literackim) z 1978 roku była przełomem w postrzeganiu przekładu, wyraźnie artykułując pojawiające się wcześniej nieśmiało opinie na temat dezintegrującego wpływu traktowania przekładoznawstwa jako części językoznawstwa (i w związku z tym skupienie się na problemach różnie definiowanej ekwiwalencji). Przekład literacki, będący obiektem zainteresowań Ewen-Zohara, z lingwistycznej, naukowej translatologii polegającej na językowym przekazaniu danych miał wyodrębnić się jako interdyscyplinarna i otwarta metodologicznie gałąź nauki. W centrum zainteresowań badaczy znalazły się kwestie kulturowe, sposób funkcjonowania przekładu w docelowej kulturze oraz procesy warunkujące i modyfikujące tworzenie znaczenia przekładu. Taka zmiana myślenia zainicjowała proces poszukiwania relacji między adekwatnością tłumaczenia wobec oryginalnej pracy a jego akceptowalnością w środowisku o pewnych uwarunkowaniach kulturowych i obowiązujących normach. Uznanie przekładu jako elementu kultury docelowej zmarginalizowało dotychczasowy schemat myślenia, którego centralne miejsce zajmował opis językoznawczy i zagadnienia ekwiwalencji. Ewen-Zohar przy pomocy swojego ucznia i późniejszego współpracownika Gideon’a Toury’ego, zapoczątkowali tzw. „cultural turn” („zwrot kulturowy”) w przekładoznawstwie - zmianę perspektywy myślenia i otwarcie dziedziny na dalszy rozwój.

Teoria polisystemu

Polisystemowa teoria przekładu została opracowana przez Ewen-Zohara w latach siedemdziesiątych XX wieku, pierwotnie na potrzeby prowadzonych prac w dziedzinie teorii przekładu oraz historycznej struktury literatury hebrajskiej. Podejmuje tematykę relacji między literaturą a językiem, nakreśla ramy strukturalne systemów literackich i ich ewolucję. Ponadto określa miejsce i funkcję literatury tłumaczonej w złożony systemie określonym mianem ‘polisystemu’ literatury danego narodu. Opisanie i rozwój teorii pozostaje najbardziej wpływowym osiągnięciem naukowym Ewen-Zohara, wnioskując na podstawie wysokiego indeksu cytowań publikacji naukowych autora. Inspiracją dla teorii polisystemu były osiągnięcia późnych formalistów rosyjskich, w szczególności Jurija Tynianowa, Romana Jakobsona oraz Borysa Eikhenbauma. Największe znaczenie dla teorii polisystemu, miało zdefiniowanie przez Tynianowa pojęcia ‘systemu’ jako wielowarstwowej i dynamicznej struktury elementów, które bezustannie wpływają na siebie nawzajem i odnoszą się do siebie. Rosyjscy formaliści postrzegali nie tylko indywidualne prace w kategorii systemu, ale również gatunki literackie oraz tradycję literacką, a teorię ewolucji literackiej opisali posługując się terminem ‘mutacji systemów’.

Bibliografia

• Bukowski, Piotr i Heydel, Magdalena. Współczesne teorie przekładu.Antologia.Kraków: Znak 2009.
• Shuttleworth, Mark. „Polysystem Theory” w Routledge Encyclopedia of Translation Studies, ed. Mona Baker, Routledge: New York, London 2001, pp.176-180.
• Weissbort, Daniel i Eysteinsson, Astradur. „Itamar Even-Zohar” w Translation - Theory and Practice. A Historical Reader. New York: Oxford University Press Inc. 2006, pp. 429-434.
• Aveling, Harry. Two approaches to the Positioning of Translations: A Comparative Study of Itamar Even-Zobar's Polysystem Studies and Gideon Toury's Descriptive Translation Studies and Beyond. Kritika Kultura - A Refereed Electronic Journal of Literary/Cultural and Language Studies, No 6, November 2005. 10 grudzień 2013.

Linki zewnętrzne

• Witryna internetowa Itamara Even-Zohara. tau.ac.il. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-13)]., zawierająca pełną listę oraz tekst wszystkich publikacji.