Jan Albert Waza

Kardynał diakon

Kraj działania

I Rzeczpospolita

Data i miejsce urodzenia

25 czerwca 1612 r.
Warszawa

Data i miejsce śmierci

29 grudnia 1634 r.
Padwa

Miejsce pochówku

bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie

Biskup warmiński

Okres sprawowania

1621-1632

Biskup krakowski

Okres sprawowania

1632–1634

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

brak

Nominacja biskupia

1631
biskup warmiński
20 listopada 1632
biskup krakowski

Sakra biskupia

brak

Kreacja kardynalska

19 listopada 1629 (in pectore)
Urban VIII

Kościół tytularny

S. Maria in Aquiro Rzym

Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Albert Waza, SJ, także Jan Olbracht Waza (ur. 25 czerwca 1612 w Warszawie, zm. 29 grudnia 1634 w Padwie) – syn króla Polski Zygmunta III Wazy i arcyksiężniczki austriackiej Konstancji Habsburżanki, królewicz polski, od 1621–1632 biskup warmiński a od roku 1632–1634 biskup krakowski, kardynał diakon świecki bez święceń kapłańskich.

Życiorys

Pod opieką królowej Konstancji Habsburżanki królewicz Jan Albert wychowywał się, wraz z trzema innymi królewiczami, w Warszawie. Jego wychowawcą został podkomorzy Andrzej Bobola herbu Leliwa. Jako 9-latek królewicz został wysłany przez Zygmunta III Wazę do księstwa warmińskiego, w którym to miał sprawować władzę nad biskupstwem. 21 października 1621, po śmierci biskupa warmińskiego Szymona Rudnickiego, otrzymał zgodę papieską na objęcie urzędu. Wybór Jana Alberta na to stanowisko potwierdziła także warmińska kapituła katedralna, ale liczne sprzeciwy szlachty opóźniły zatwierdzenie tej nominacji przez sejm aż do 1631 roku. Królewicz przebywał w diecezji Fromborka, a gdy z królem udawał się do Szwecji, rządy biskupie w jego imieniu sprawował biskup pomocniczy Michał Erazm Działyński razem z archidiakonem warszawskim Jakub Wierzbięta Doruchowski z Doruchowa herbu Niesobia i kanonikiem warmińskim Pawłem Piaseckim. Katedra we Fromborku została obdarowana przez młodego biskupa szatami liturgicznymi oraz złotą figurą św. Andrzeja.

W dniu 20 listopada 1632 roku Jan Albert Waza został mianowany biskupem krakowskim (po śmierci Andrzeja Lipskiego), a stanowisko biskupa Warmii przejął Mikołaj Szyszkowski. Królewicz rządy w biskupstwie krakowskim objął 27 lutego 1633 roku.

Jan Albert Waza sprawował urząd biskupa krakowskiego do 20 grudnia 1632 roku kiedy został ogłoszony kardynałem przez papieża Urbana VIII (in pectore w 1629 r.). Urząd biskupa Krakowa objął po Janie Albercie Jakub Zadzik. Po ujawnieniu nominacji kardynalskiej papież przydzielił Janowi Albertowi diakonię Santa Maria in Aquiro w Rzymie. W roku 1634 otrzymał z rąk Papieża Urbana VIII kapelusz kardynalski jako oznakę godności kardynalskiej.

Zmarł w wieku 22 lat w Padwie we Włoszech.

Genealogia

4. Jan III Waza
	2. Zygmunt III Waza
5. Katarzyna Jagiellonka córka Zygmunta I Starego
		1. Jan Albert
6. Arcyksiążę Karol Styryjski syn cesarza Ferdynanda I
	3. Konstancja Habsburżanka
7. Maria Anna Bawarska

Przypisy

↑ MarcinM. Latka MarcinM., Cardinal John Albert Vasa, artinpl [dostęp 2019-07-28] .

Bibliografia

Catholic-Hierarchy
The Cardinals of the Holy Roman Church
Krzysztof Rafał Prokop, Polscy kardynałowie, wyd. WAM, Kraków 2001, s. 113-119

Biskupi warmińscy

Biskupi diecezjalni	Anzelm z Miśni (1250–1278) Henryk Fleming (1278–1300) Eberhard z Nysy (1301–1326) Jordan (1327–1328) Henryk Wogenap (1329–1334) Herman z Pragi (1338–1349) Jan z Miśni (1350–1355) Jan Stryprock (1355–1373) Henryk Sorbom (1373–1401) Henryk Vogelsang (1401–1415) Jan Abezier (1415–1424) Franciszek Kuhschmalz (1424–1457) Eneasz Sylwiusz Piccolomini (1457–1458) Paweł Legendorf (1458–1467) Mikołaj Tungen (1467–1489) Łukasz Watzenrode (1489–1512) Fabian Luzjański (1512–1523) Maurycy Ferber (1523–1537) Jan Dantyszek (1537–1548) Tiedemann Giese (1549–1550) Stanisław Hozjusz (1551–1579) Marcin Kromer (1579–1589) Andrzej Batory (1589–1599) Piotr Tylicki (1600–1604) Szymon Rudnicki (1604–1621) Jan Albert Waza (1621–1633) Mikołaj Szyszkowski (1633–1643) Wacław Leszczyński (1644–1658) Jan Stefan Wydżga (1659–1679) Michał Stefan Radziejowski (1679–1688) Jan Stanisław Zbąski (1688–1697) Andrzej Chryzostom Załuski (1698–1711) Teodor Andrzej Potocki (1712–1723) Krzysztof Jan Szembek (1724–1740) Adam Stanisław Grabowski (1741–1766) Ignacy Krasicki (1767–1795) Karol von Hohenzollern (1795–1803) Józef von Hohenzollern (1818–1836) Andrzej Stanisław von Hatten (1838–1841) Joseph Ambrosius Geritz (1842–1867) Philipp Krementz (1868–1885) Andreas Thiel (1886–1908) Augustinus Bludau (1908–1930) Maximilian Kaller (1930–1947) Tomasz Wilczyński (1956–1965 delegat prymasa) Józef Drzazga (1967–1972 adm. apost.) Józef Drzazga (1972–1978) Józef Glemp (1979–1981) Jan Obłąk (1982–1988) Edmund Piszcz (1985–1988 adm. apost.) Edmund Piszcz (1988–2006) Wojciech Ziemba (2006–2016) Józef Górzyński (od 2016)
Biskupi pomocniczy	Jan Kaldeborn (1415–1416) Jan Wilde (1498–1532) Marcin Kromer (1570–1579 koadiutor) Andrzej Batory (1584–1589 koadiutor) Michał Erazm Działyński (1624–1646) Wojciech Pilchowicz (1648–1665) Tomasz Ujejski (1658–1677) Kazimierz Benedykt Leżeński (1695–1703) Stefan Wierzbowski (1710–1713) Jan Franciszek Kurdwanowski (1713–1729) Michał Remigiusz Łaszewski (1730–1746) Karol Fryderyk von Zehmen (1765–1798) Ignacy Krasicki (1766–1767 koadiutor) Andrzej Stanisław von Hatten (1800–1837) Joseph Ambrosius Geritz (1840–1842) Franz Großmann (1844–1852) Antoni Frenzel (1852–1873) Eduard Herrmann (1901–1916) Józef Drzazga (1958–1967 formalnie gnieźnieński) Jan Obłąk (1962–1982 do 1967 formalnie gnieźnieński) Julian Wojtkowski (1969–2004) Wojciech Ziemba (1982–1992) Józef Wysocki (1989–1992) Jacek Jezierski (1994–2014) Józef Górzyński (2015–2016 koadiutor) Janusz Ostrowski (od 2018)

Biskupi diecezjalni

Anzelm z Miśni (1250–1278)
Henryk Fleming (1278–1300)
Eberhard z Nysy (1301–1326)
Jordan (1327–1328)
Henryk Wogenap (1329–1334)
Herman z Pragi (1338–1349)
Jan z Miśni (1350–1355)
Jan Stryprock (1355–1373)
Henryk Sorbom (1373–1401)
Henryk Vogelsang (1401–1415)
Jan Abezier (1415–1424)
Franciszek Kuhschmalz (1424–1457)
Eneasz Sylwiusz Piccolomini (1457–1458)
Paweł Legendorf (1458–1467)
Mikołaj Tungen (1467–1489)
Łukasz Watzenrode (1489–1512)
Fabian Luzjański (1512–1523)
Maurycy Ferber (1523–1537)
Jan Dantyszek (1537–1548)
Tiedemann Giese (1549–1550)
Stanisław Hozjusz (1551–1579)
Marcin Kromer (1579–1589)
Andrzej Batory (1589–1599)
Piotr Tylicki (1600–1604)
Szymon Rudnicki (1604–1621)
Jan Albert Waza (1621–1633)
Mikołaj Szyszkowski (1633–1643)
Wacław Leszczyński (1644–1658)
Jan Stefan Wydżga (1659–1679)
Michał Stefan Radziejowski (1679–1688)
Jan Stanisław Zbąski (1688–1697)
Andrzej Chryzostom Załuski (1698–1711)
Teodor Andrzej Potocki (1712–1723)
Krzysztof Jan Szembek (1724–1740)
Adam Stanisław Grabowski (1741–1766)
Ignacy Krasicki (1767–1795)
Karol von Hohenzollern (1795–1803)
Józef von Hohenzollern (1818–1836)
Andrzej Stanisław von Hatten (1838–1841)
Joseph Ambrosius Geritz (1842–1867)
Philipp Krementz (1868–1885)
Andreas Thiel (1886–1908)
Augustinus Bludau (1908–1930)
Maximilian Kaller (1930–1947)
Tomasz Wilczyński (1956–1965 delegat prymasa)
Józef Drzazga (1967–1972 adm. apost.)
Józef Drzazga (1972–1978)
Józef Glemp (1979–1981)
Jan Obłąk (1982–1988)
Edmund Piszcz (1985–1988 adm. apost.)
Edmund Piszcz (1988–2006)
Wojciech Ziemba (2006–2016)
Józef Górzyński (od 2016)

Biskupi pomocniczy

Jan Kaldeborn (1415–1416)
Jan Wilde (1498–1532)
Marcin Kromer (1570–1579 koadiutor)
Andrzej Batory (1584–1589 koadiutor)
Michał Erazm Działyński (1624–1646)
Wojciech Pilchowicz (1648–1665)
Tomasz Ujejski (1658–1677)
Kazimierz Benedykt Leżeński (1695–1703)
Stefan Wierzbowski (1710–1713)
Jan Franciszek Kurdwanowski (1713–1729)
Michał Remigiusz Łaszewski (1730–1746)
Karol Fryderyk von Zehmen (1765–1798)
Ignacy Krasicki (1766–1767 koadiutor)
Andrzej Stanisław von Hatten (1800–1837)
Joseph Ambrosius Geritz (1840–1842)
Franz Großmann (1844–1852)
Antoni Frenzel (1852–1873)
Eduard Herrmann (1901–1916)
Józef Drzazga (1958–1967 formalnie gnieźnieński)
Jan Obłąk (1962–1982 do 1967 formalnie gnieźnieński)
Julian Wojtkowski (1969–2004)
Wojciech Ziemba (1982–1992)
Józef Wysocki (1989–1992)
Jacek Jezierski (1994–2014)
Józef Górzyński (2015–2016 koadiutor)
Janusz Ostrowski (od 2018)

Biskupi krakowscy

Biskupi diecezjalni	Prohor (ok. 973–986?) Prokulf (986–995?) Poppon (1000–1008?) Gompon (1009–1018?) Lambert I (1019–1030) Rachelin (1030/1032?–1046?) Aaron (1046?–1059) Lambert II Suła (1061–1071) Stanisław ze Szczepanowa (1072–1079) Lambert III (1082–1101) Czasław (1101) Baldwin (1102–1109) Maurus (1109/1110–1118) Radost (1118–1142) Robert (1142–1143) Mateusz (1143–1166) Gedko (1166?–1185?) Pełka (1185?–1207) Wincenty Kadłubek (1208–1218) Iwo Odrowąż (1218–1229) Wisław z Kościelca (1229–1242) Jan Prandota (1242–1266) Paweł z Przemankowa (1266–1292) Prokop (1292–1294) Jan Muskata (1294–1320) Nanker (1320–1326) Jan Grot (1326–1347) Piotr z Falkowa (1347–1348) Bodzęta (1348–1366) Florian Mokrski (1367–1380) Zawisza Kurozwęcki (1380–1382) Jan Radlica (1382–1392) Piotr Wysz (1392–1412) Wojciech Jastrzębiec (1412–1423) Zbigniew Oleśnicki (1423–1455) Tomasz Strzępiński (1455–1460) Jakub z Sienna (1461–1463) Jan Gruszczyński (1463–1464) Jan Lutkowic z Brzezia (1464–1471) Jan Rzeszowski (1471–1488) Fryderyk Jagiellończyk (1488–1503) Jan Konarski (1503–1524) Piotr Tomicki (1524–1535) Jan Latalski (1536–1537) Jan Chojeński (1537–1538) Piotr Gamrat (1538–1545) Samuel Maciejowski (1546–1550) Andrzej Zebrzydowski (1551–1560) Filip Padniewski (1560–1572) Franciszek Krasiński (1572–1577) Piotr Myszkowski (1577–1591) Jerzy Radziwiłł (1591–1600) Bernard Maciejowski (1600–1605) Piotr Tylicki (1607–1616) Marcin Szyszkowski (1616–1630) Andrzej Lipski (1630–1631) Jan Albert Waza (1632–1634) Jakub Zadzik (1635–1642) Piotr Gembicki (1642–1657) Andrzej Trzebicki (1658–1679) Jan Małachowski (1681–1699) Stanisław Kazimierz Dąmbski (1700) Jerzy Albrecht Denhoff (1701–1702) Kazimierz Łubieński (1710–1719) Konstanty Felicjan Szaniawski (1720–1732) Jan Aleksander Lipski (1732–1746) Andrzej Stanisław Załuski (1746–1758) Kajetan Ignacy Sołtyk (1759–1788) Feliks Paweł Turski (1788–1800) Andrzej Gawroński (1805–1813) Jan Paweł Woronicz (1815–1829) Karol Skórkowski (1830–1851) Franciszek Zglenicki (1836–1841 adm. apost.) Ludwik Łętowski (1845–1849 adm. apost.) Antoni Junosza Gałecki (1862–1879 adm. apost.) Albin Dunajewski (1879–1894) Jan Puzyna (1895–1911) Adam Stefan Sapieha (1911–1951) Eugeniusz Baziak (1951–1962 adm. apost.) Karol Wojtyła (1964–1978) Franciszek Macharski (1979–2005) Stanisław Dziwisz (2005−2016) Marek Jędraszewski (od 2017)
Biskupi pomocniczy	Marcin (1303–1306) Jan (1347–1348) Tomasz z Sienna (1360–ok. 1371) Zbigniew z Łapanowa (1395–1412) Jarosław z Lublina (1423–1444) Jerzy (1446–1461) Paweł z Krakowa (1464–1498) Marian Lulias(1499–1503) Jan Amicinus (1503–1526) Dominik Małachowski (1527–1544) Erazm Ciołek (1544–1546) Andrzej Spot (1547–1559) Stanisław Słomowski (1560–1565) Marcin Białobrzeski (1566–1577) Jakub Milewski (1578–1586) Paweł Dembski (1587–1614) Tomasz Oborski (1614–1645) Olbracht Lipnicki (1645–1657) Mikołaj Oborski (1658–1689) Stanisław Szembek (1690–1700) Kazimierz Łubieński (1700–1705) Michał Szembek (1706–1726) Michał Ignacy Kunicki (1726–1751) Franciszek Potkański (1753–1786) Józef Olechowski (1786–1806) Wojciech Radoszewski (1787–1798) Jan Kanty Lenczowski (1767–1807) Augustyn Karol Lipiński (1814) Tomasz Nowiński (1816–1830) Franciszek Zglenicki (1824–1841) Ludwik Łętowski (1845–1868) Antoni Junosza Gałecki (1862–1879) Anatol Nowak (1900–1924) Stanisław Rospond (1927–1958) Eugeniusz Baziak (1951 koadiutor) Karol Wojtyła (1958–1964) Julian Groblicki (1960–1992) Jan Pietraszko (1962–1988) Albin Małysiak (1970–1993) Stanisław Smoleński (1970–1992) Kazimierz Górny (1985–1992) Kazimierz Nycz (1988–2004) Jan Szkodoń (1988–2022) Jan Zając (2004–2014) Józef Guzdek (2004–2010) Grzegorz Ryś (2011–2017) Damian Muskus (od 2011) Janusz Mastalski (od 2019) Robert Chrząszcz (od 2021)

Biskupi diecezjalni

Prohor (ok. 973–986?)
Prokulf (986–995?)
Poppon (1000–1008?)
Gompon (1009–1018?)
Lambert I (1019–1030)
Rachelin (1030/1032?–1046?)
Aaron (1046?–1059)
Lambert II Suła (1061–1071)
Stanisław ze Szczepanowa (1072–1079)
Lambert III (1082–1101)
Czasław (1101)
Baldwin (1102–1109)
Maurus (1109/1110–1118)
Radost (1118–1142)
Robert (1142–1143)
Mateusz (1143–1166)
Gedko (1166?–1185?)
Pełka (1185?–1207)
Wincenty Kadłubek (1208–1218)
Iwo Odrowąż (1218–1229)
Wisław z Kościelca (1229–1242)
Jan Prandota (1242–1266)
Paweł z Przemankowa (1266–1292)
Prokop (1292–1294)
Jan Muskata (1294–1320)
Nanker (1320–1326)
Jan Grot (1326–1347)
Piotr z Falkowa (1347–1348)
Bodzęta (1348–1366)
Florian Mokrski (1367–1380)
Zawisza Kurozwęcki (1380–1382)
Jan Radlica (1382–1392)
Piotr Wysz (1392–1412)
Wojciech Jastrzębiec (1412–1423)
Zbigniew Oleśnicki (1423–1455)
Tomasz Strzępiński (1455–1460)
Jakub z Sienna (1461–1463)
Jan Gruszczyński (1463–1464)
Jan Lutkowic z Brzezia (1464–1471)
Jan Rzeszowski (1471–1488)
Fryderyk Jagiellończyk (1488–1503)
Jan Konarski (1503–1524)
Piotr Tomicki (1524–1535)
Jan Latalski (1536–1537)
Jan Chojeński (1537–1538)
Piotr Gamrat (1538–1545)
Samuel Maciejowski (1546–1550)
Andrzej Zebrzydowski (1551–1560)
Filip Padniewski (1560–1572)
Franciszek Krasiński (1572–1577)
Piotr Myszkowski (1577–1591)
Jerzy Radziwiłł (1591–1600)
Bernard Maciejowski (1600–1605)
Piotr Tylicki (1607–1616)
Marcin Szyszkowski (1616–1630)
Andrzej Lipski (1630–1631)
Jan Albert Waza (1632–1634)
Jakub Zadzik (1635–1642)
Piotr Gembicki (1642–1657)
Andrzej Trzebicki (1658–1679)
Jan Małachowski (1681–1699)
Stanisław Kazimierz Dąmbski (1700)
Jerzy Albrecht Denhoff (1701–1702)
Kazimierz Łubieński (1710–1719)
Konstanty Felicjan Szaniawski (1720–1732)
Jan Aleksander Lipski (1732–1746)
Andrzej Stanisław Załuski (1746–1758)
Kajetan Ignacy Sołtyk (1759–1788)
Feliks Paweł Turski (1788–1800)
Andrzej Gawroński (1805–1813)
Jan Paweł Woronicz (1815–1829)
Karol Skórkowski (1830–1851)
Franciszek Zglenicki (1836–1841 adm. apost.)
Ludwik Łętowski (1845–1849 adm. apost.)
Antoni Junosza Gałecki (1862–1879 adm. apost.)
Albin Dunajewski (1879–1894)
Jan Puzyna (1895–1911)
Adam Stefan Sapieha (1911–1951)
Eugeniusz Baziak (1951–1962 adm. apost.)
Karol Wojtyła (1964–1978)
Franciszek Macharski (1979–2005)
Stanisław Dziwisz (2005−2016)
Marek Jędraszewski (od 2017)

Biskupi pomocniczy

Marcin (1303–1306)
Jan (1347–1348)
Tomasz z Sienna (1360–ok. 1371)
Zbigniew z Łapanowa (1395–1412)
Jarosław z Lublina (1423–1444)
Jerzy (1446–1461)
Paweł z Krakowa (1464–1498)
Marian Lulias(1499–1503)
Jan Amicinus (1503–1526)
Dominik Małachowski (1527–1544)
Erazm Ciołek (1544–1546)
Andrzej Spot (1547–1559)
Stanisław Słomowski (1560–1565)
Marcin Białobrzeski (1566–1577)
Jakub Milewski (1578–1586)
Paweł Dembski (1587–1614)
Tomasz Oborski (1614–1645)
Olbracht Lipnicki (1645–1657)
Mikołaj Oborski (1658–1689)
Stanisław Szembek (1690–1700)
Kazimierz Łubieński (1700–1705)
Michał Szembek (1706–1726)
Michał Ignacy Kunicki (1726–1751)
Franciszek Potkański (1753–1786)
Józef Olechowski (1786–1806)
Wojciech Radoszewski (1787–1798)
Jan Kanty Lenczowski (1767–1807)
Augustyn Karol Lipiński (1814)
Tomasz Nowiński (1816–1830)
Franciszek Zglenicki (1824–1841)
Ludwik Łętowski (1845–1868)
Antoni Junosza Gałecki (1862–1879)
Anatol Nowak (1900–1924)
Stanisław Rospond (1927–1958)
Eugeniusz Baziak (1951 koadiutor)
Karol Wojtyła (1958–1964)
Julian Groblicki (1960–1992)
Jan Pietraszko (1962–1988)
Albin Małysiak (1970–1993)
Stanisław Smoleński (1970–1992)
Kazimierz Górny (1985–1992)
Kazimierz Nycz (1988–2004)
Jan Szkodoń (1988–2022)
Jan Zając (2004–2014)
Józef Guzdek (2004–2010)
Grzegorz Ryś (2011–2017)
Damian Muskus (od 2011)
Janusz Mastalski (od 2019)
Robert Chrząszcz (od 2021)

Polscy kardynałowie

Zmarli kardynałowie	Zbigniew Oleśnicki (1439) Aleksander mazowiecki (1440) Fryderyk Jagiellończyk (1493) Stanisław Hozjusz (1561) Jerzy Radziwiłł (1583) Bernard Maciejowski (1604) Jan Albert Waza (1629) Jan Kazimierz Denhoff (1686) Michał Stefan Radziejowski (1686) Jan Aleksander Lipski (1737) Mieczysław Ledóchowski (1875) Włodzimierz Czacki (1882) Albin Dunajewski (1890) Jan Duklan Puzyna (1901) Edmund Dalbor (1919) Aleksander Kakowski (1919) August Hlond (1927) Adam Stefan Sapieha (1946) Stefan Wyszyński (1953) Bolesław Kominek (1973) Bolesław Filipiak (1976) Władysław Rubin (1979) Franciszek Macharski (1979) Józef Glemp (1983) Andrzej Maria Deskur (1985) Henryk Gulbinowicz (1985) Kazimierz Świątek (1994) Adam Kozłowiecki (1998) Zenon Grocholewski (2001) Marian Jaworski (2001) Stanisław Nagy (2003)
Zmarli byli kardynałowie	Wincenty Kot (1441); zrezygnował z godności kardynalskiej 2 października 1447 Jan Kazimierz Waza (1646); zrezygnował z godności kardynalskiej 6 lipca 1648 Karol Wojtyła (1967); wybrany na papieża w 1978
Żyjący kardynałowie bez uprawnień elektorskich	Stanisław Dziwisz (2006)
Żyjący kardynałowie elektorzy	Stanisław Ryłko (2007) Kazimierz Nycz (2010) Konrad Krajewski (2018) Grzegorz Ryś (2023)