Kompania Saperów KOP „Stołpce”

Kompania Saperów KOP „Stołpce” – pododdział saperów Korpusu Ochrony Pogranicza.

Formowanie i zmiany organizacyjne

W kwietniu 1928 9 batalion graniczny sformował w Klecku ośrodek wyszkolenia pionierów przy 2 Brygadzie Ochrony Pogranicza^[2][3][4]. 26 kwietnia 1928 na stanowisko komendanta ośrodka został wyznaczony porucznik Franciszek Ulawski z 1 pułku saperów^[5]. W 1929 ośrodek szkolenia saperów „Mikołajewszczyzna” pod względem administracyjno-gospodarczym podlegał 8 batalionowi KOP „Stołpce”^[6] . Z dniem 1 marca 1931 ośrodek został zlikwidowany, a na jego bazie i drużyn pionierskich batalionów utworzona została kompania pionierów „Nowogródek”. Nowo utworzona kompania została tymczasowo rozmieszczona w m. Świerżeń Nowy w wynajętych pomieszczeniach^[7]. Dowódcą kompanii został dotychczasowy komendant ośrodka wyszkolenia pionierskiego. Pod względem służbowym kompania podległa dowódcy brygady, a pod względem wyszkolenia specjalistycznego dowódcy korpusu. Jednostką formującą był 8 batalion KOP „Stołpce”^[8]. Dla potrzeb formującej się kompanii 63 szeregowców oddelegował 3 pułk piechoty Legionów i 23 pułk piechoty^[9].

W 1934^[b] została sformowana kompania saperów typu III dla Brygady KOP „Nowogródek”, jako jej organiczny pododdział^[12].

Rozkazem dowódcy KOP z 23 lutego 1937 została zapoczątkowana pierwsza faza reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza „R.3”^[13]. Jej wynikiem było między innymi ustalenie nazwy kompanii na „kompania saperów KOP «Stołpce»”^[14]. Po rozformowaniu Brygady KOP „Nowogródek”, kompania weszła w skład pułku KOP „Snów”. Jednostką administracyjną dla kompanii był batalion KOP „Stołpce”^[15].

23 marca 1939 kompania została zmobilizowana, a następnie przetransportowana w rejon operacyjny Armii „Łódź”^[16].

Działania kompanii w 1939

Kompania saperów KOP „Stołpce” kpt. Mariana Mańkowskiego marcu 1939 została przydzielona do Ośrodka Sapersko-Pionierskiego 10 Dywizji Piechoty w Sieradzu i jako samodzielna kompania saperów weszła w skład 10 batalionu saperów. Do 1 września budowała między innymi umocnienia polowe w rejonie Grabowa. Potem uczestniczyła w walkach obronnych 10 DP. Prawdopodobnie została rozbita. Brak źródeł uniemożliwia odtworzenie dziejów kompanii^[17].

Struktura organizacyjna kompanii

Organizacja pokojowa kompanii saperów typu III z 18 maja 1934^[18]:

• dowódca kompanii
• drużyna gospodarcza
• I pluton saperów a. trzy drużyny
• II pluton saperów a. trzy drużyny

Stan osobowy kompanii wynosił 92 żołnierzy, w tym 3 oficerów, 9 podoficerów i 80 saperów.

Kadra kompanii

Dowódcy kompanii

• por. sap. Franciszek Ulawski (26 IV 1928 – 11 III 1933^[19]  → 7 bsap^[20][21])
• kpt. sap. Edward Paweł Michałowski (21 III 1933 – 7 VI 1934 → przeniesiony do 3 batalionu saperów^{[19] [22][23]})
• por. Kazimierz Jaroszewski (26 VI 1934 – )^[19] 
• kpt. sap. Marian Władysław Manikowski (do IX 1939 zob. pozbawienie obywatelstwa polskiego 76 oficerów)^[24]

Oficerowie

• por. sap. Eugeniusz Wojczal († 1940 Charków^[25])
• ppor. Tadeusz Stanisław Petrejko (1939^[26])
• por. rez. Antoni Rymaszewski († 1940 Charków^[27])

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Polscy saperzy polegli w latach 1914-2010. Zdzisław Barszczewski (red.). Wrocław: PoliFot Wrocław - Robert Hiczuk, 2010. ISBN 83-922766-6-3.
• Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
• Zdzisław Józef Cutter: Saperzy II Rzeczypospolitej. Warszawa [etc.]: Pat, 2005. ISBN 83-921881-3-6.
• Zdzisław Józef Cutter: Saperzy polscy 1918-1939. Organizacja, szkolenie i wyposażenie materiałowo-techniczne. Wrocław: 2001. ISBN 83-87384-05-4.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Wybór dokumentów. Warszawa–Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Jan Wróblewski: Armia „Łódź” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie reorganizacji brygad KOP nr L.dz. KOP 1025/tjn./og.org./29 z 6 lipca 1929.
• Zarządzenie dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie organizacji kompanii pionierów nr L.700/Tjn.Og.Org/31 z lutego 1931.
• Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937.
• Zarządzenie dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie organizacji kompanii pionierów nr L.700/Tjn.Og.Org/31 z lutego 1931.
• Wykaz zmian stanu oficerów Brygady KOP „Nowogródek” w latach 1927-1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1928, 1931 i 1934. [dostęp 2016-02-15].
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.