Peter Ustinov

Peter Ustinov
Ilustracja
Peter Ustinov (1973)
Imię i nazwisko

Peter Alexander Freiherr von Ustinov

Data i miejsce urodzenia

16 kwietnia 1921
Londyn

Data i miejsce śmierci

28 marca 2004
Genolier

Zawód

aktor, reżyser, pisarz

Współmałżonek

Isolde Denham
(1940–1950; rozwód)
Suzanne Cloutier
(1954–1971; rozwód)
Helene du Lau d’Allermans
(1972–2004; jego śmierć)

Lata aktywności

1938–2004

Odznaczenia
Odznaka Rycerza Kawalera (Wielka Brytania) Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego od 1936 (cywilny) Krzyż Oficerski za Naukę i Sztukę (Austria) Kawaler Orderu Krzyża Południa (Brazylia) Komandor Orderu Sztuki i Literatury (Francja) Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi RFN Order Uśmiechu
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Peter Alexander von Ustinov, CBE (właśc. Peter Alexander Freiherr von Ustinov; ur. 16 kwietnia 1921 w Londynie, zm. 28 marca 2004 w Genolier) – brytyjski aktor filmowy, teatralny i telewizyjny, reżyser oraz pisarz. Dwukrotny laureat Oscara, nagrody BAFTA, Emmy i Grammy.

Rektor University of Dundee (1968–1974) i kanclerz Durham University (1992–2004). Był ambasadorem dobrej woli UNICEF i przewodniczącym Światowego Ruchu Federalistycznego (1991–2004)[1].

Życiorys

Ustinov urodził się w Swiss Cottage w Londynie. Jego matka Nadia Benois była malarką, a ojciec Jona von Ustinov był niemieckim dyplomatą i rzecznikiem prasowym w niemieckiej ambasadzie w Londynie, współpracującym w czasach Trzeciej Rzeszy z brytyjskim wywiadem MI5[2][3].

Po ukończeniu Westminster School i London Theatre School, Ustinov zadebiutował na scenie w 1938 w Drewnianym demonie Antona Czechowa. W 194 zadebiutował na dużym ekranie w brytyjskim filmie propagandowym One of Our Aircraft Is Missing[2].

W latach 60. XX wieku zdobył dwa Oscary za drugoplanowe role w Spartakusie (1960) oraz Topkapi (1964). Wśród innych ról można wymienić m.in. Nerona w Quo vadis (1951)[4]. Zasiadał w jury konkursu głównego na 19. MFF w Cannes (1966).

W latach 60., za namową Georga Soltiego, wyreżyserował kilka oper, w tym Gianniego Schicchiego Pucciniego, L'heure espagnole Ravela, Erwartung Schönberga i Czarodziejski flet Mozarta[5].

Od 1969 aktorstwo i pisarstwo schodziło na drugi plan w stosunku do pracy na rzecz UNICEF-u, którego był ambasadorem dobrej woli i zbieraczem funduszy. Od 1971 mieszkał na stałe w Szwajcarii. W 1977 opublikował autobiografię Dear Me[6].

Jego kariera nieco zwolniła w latach 70., ale powrócił na duży ekran jako Herkules Poirot w Śmierci na Nilu (1978) w reżyserii Johna Guillermina. W latach 80. odtworzył Poirota w kilku kolejnych filmach telewizyjnych i kinowych, m.in. w Zło czai się pod słońcem (1982) i Rendez-vous ze śmiercią (1988). W 1992 odegrał rolę profesora Gusa Nikolaisa w filmie dramatycznym George'a Millera Olej Lorenza[5]. W 1997 w Teatrze Bolszoj premierę miała jego autorska inscenizacja opery Miłość do trzech pomarańczy Prokofiewa[7].

W 2003, w swojej przedostatniej roli, zagrał w filmie Luter postać Fryderyka III Mądrego, księcia saskiego. Użyczył głosu głównemu bohaterowi brytyjskiej wersji serialu animowanego Doctor Snuggles[8].

W ostatnich latach życia cierpiał na cukrzycę i miał problemy z sercem. Zmarł 28 marca 2004 w wieku 83 lat, w wyniku niewydolności serca, w klinice w Genolier, która mieściła się w pobliżu jego domu w Bursins. Pogrzeb odbył się 2 kwietnia na cmentarzu w Bursins, przemawiała na nim w imieniu ówczesnego sekretarza ONZ Kofiego Annana Dyrektor Generalna UNICEF Carol Bellamy[9].

Był poliglotą. Mówił płynnie po angielsku, francusku, hiszpańsku, włosku, niemiecku i rosyjsku, a także po turecku i grecku[5][10].

Życie prywatne

Ustinov był trzykrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną w latach 1940–1950 była Isolde Denham, przyrodnia siostra aktorki Angeli Lansbury. Mieli jedno dziecko, córkę Tamarę (ur. 1945). Drugie małżeństwo zawarł z Suzanne Cloutier w 1954, zakończone rozwodem w 1971. Mieli troje dzieci, dwie córki: Pavlę i Andreę oraz syna Igora. Trzeci i ostatni raz ożenił się w 1972 z Helene du Lau D’Allemans. Małżeństwo to trwało do jego śmierci[11].

Filmografia

Ustinov wraz z żoną i córką (lata 50.)
Ustinov jako Neron w filmie Quo vadis (1951)
Ustinov (lata 60.)
Ustinov (1965)
Ustinov na fot. Allana Warrena (1986)
Grób Ustinova (na zdj. w 2023)
  • 1940 Hullo Fame (dokumentalny)
Mein Kampf – My Crimes (dokumentalny)
  • 1942 Let the People Sing – dr Bentika
Jeden z naszych samolotów zaginął (One of Our Aircraft Is Missing) – ksiądz
The Goose Steps Out – Krauss
  • 1943 The New Lot (krótkometrażowy) – Keith
  • 1944 Droga przed nami (The Way Ahead) – Rispoli
  • 1945 The True Glory (dokumentalny)
  • 1946 School for Secrets (reżyser i scenarzysta)
Carnival (współscenarzysta)
  • 1948 Vice Versa (reżyser, scenarzysta, producent)
  • 1949 Private Angelo – szer. Angelo
  • 1950 Odette – por. Alex Rabinovich/Arnauld
  • 1951 Hotel Sahara – Emad
Magiczna skrzynka (The Magic Box) – przemysłowiec
Quo vadis – Neron
  • 1952 Le Roi et l'oiseau (rysunkowy) – głos w wersji ang.
Dom pani Tellier (Le plaisir) – narrator w wersji angielskiej
  • 1954 Egipcjanin Sinuhe – Kaptah
Piękny Brummell (Beau Brummell – książę Walii
  • 1955 Nie jesteśmy aniołami (We're No Angels) – Jules
Lola Montès – konferansjer w cyrku
  • 1957 Les espions – Michel Kiminsky
Un angelo è sceso a Brooklyn – pan Bossi
  • 1957-1958 Omnibus (serial TV) – szeryf/dr Samuel Johnson
  • 1960 Spartakus (Spartacus) – Lentulus Batiatus
The Sundowners – Rupert Venneker
  • 1961 Romanoff and Juliet (reżyser, scenarzysta, współproducent) – generał
  • 1962 Billy Budd – Edwin Fairfax Vere
  • 1963 Alleman (dokumentalny) – narrator w wersji ang.
Women of the World (dokumentalny) – narrator
  • 1964 Topkapi – Arthur Simon Simpson
The Peaches (krótkometrażowy) – narrator
  • 1965 Lady L – książę Otto
Johnie Goldfarb, proszę do domu! (John Goldfarb, Please Come Home) – król Fawz
The Comedians in Africa (dokumentalny) – on sam
  • 1968 Blackbeard's Ghost – kpt. Blackbeard
Hot Millions – Marcus Pendleton/Caesar Smith
  • 1969 Viva Max! – gen. Maximillian Rodrigues DeSantos
  • 1970 The Festival Game (dokumentalny)
  • 1972 Hammersmith Is Out – doktor
  • 1973 Burt Bacharach Opus No. 3 – on sam
Robin Hood (animowany) – głos w wersji ang.: lew-książę Jan/król Ryszard
  • 1975 One of Our Dinosaurs is Missing – Hnup Wan
  • 1976 Ucieczka Logana (Logan's Run) – starzec
Treasure of Matecumbe – dr Snodgrass
The Muppet Show – on sam
  • 1977 Un taxi mauve – Taubleman
Jezus z Nazaretu (Jesus of Nazareth) (serial TV) – Herod Wielki
The Last Remake of Beau Geste – Markov
The Mouse and His Child – głos w wersji ang.: szczur Manny
Doppio delitto – Harry Hellman
Złodziej z Bagdadu (Thief of Baghdad) – kalif
  • 1979 Tarka the Otter – narrator
Porwanie (Ashanti) – Sulejman
Nous maigrirons ensemble – Victor
Charlie Chan i klątwa Dragon Queen (Charlie Chan and the Curse of the Dragon Queen) – Charlie Chan
Grendel Grendel Grendel (animowany) – głos
Doctor Snuggles (animowany serial TV) – głos w wersji ang.: dr Snuggles
  • 1982 Zło czai się wszędzie (Evil Under the Sun) – Hercule Poirot
  • 1984 İnce Memed – Abdi Aga
  • 1985 Thirteen at Dinner – Hercule Poirot
  • 1986 Altanka nieboszczyka (Dead Man’s Folly) – Hercule Poirot
Peter Ustinov's Russia (dokumentalny)
Murder in Three Acts – Hercule Poirot
  • 1988 Randka ze śmiercią (Appointment with Death) – Hercule Poirot
Peep and the Big Wide World (krótkometrażowy) – narrator
  • 1989 Rewolucja francuska (La Révolution française) – André-Boniface-Louis Riquetti
Granpa (rysunkowy) – głos w wersji ang.: dziadek
W 80 dni dookoła świata (Around the World in 80 Days) (serial TV) – detektyw Wilbur Fix
  • 1990 C'era un castello con 40 cani – lek. wet. Muggione
  • 1992 Olej Lorenza (Lorenzo's Oil) – prof. Gus Nikolais
  • 1995 The Phoenix and the Magic Carpet – dziadek/głos Feniksa
The Old Curiosity Shop – dziadek
Paths of the Gods (dokumentalny)
  • 1998 Stiff Upper Lips – Horace
  • 1999 Kawaler (The Bachelor) – dziadek James Shannon
Alicja w Krainie Czarów – Mors
Folwark zwierzęcy (Animal Farm) – głos w wersji ang.: Major
  • 2000 My Khmer Heart (dokumentalny)
Majestät brauchen Sonne (dokumentalny)
  • 2001 Stanley Kubrick: A Life in Pictures (dokumentalny) – on sam
  • 2002 Salem Witch Trials – William Stroughton
  • 2003 Luter (Luther) – Fryderyk III Mądry
Winter Solstice – Hughie McLellan
  • 2004 Siberia: Railroad Through the Wilderness – narrator

Publikacje

  • Abelard and Heloise
  • Add a Dash of Pity and Other Short Stories
  • Brewer's Theatre (współautor)
  • The Comedy Collection
  • Dear Me
  • Disinformer: Two Novellas
  • Frontiers of the Sea
  • Generation at Jeopardy: Children in Central and Eastern Europe and the Former Soviet Union
  • God and the State Railways
  • Half Way Up a Tree
  • The Indifferent Shepherd
  • James Thurber with Thurber
  • Klop and the Ustinov Family (wspólnie z Nadią B. Ustinov)
  • Krumnagel
  • The Laughter Omnibus
  • Life is an Operetta And Other Short Stories
  • Loser
  • The Love of Four Colonels
  • The Methuen Book of Theatre Verse (wspólnie z Jonathanem i Moirą Fieldami)
  • Monsieur René (wyd. pol. Muza S.A., 2001, ISBN 83-7200-869-8)
  • My Russia
  • Niven's Hollywood (wspólnie Tomem Hutchinsonem)
  • Old Man & Mr. Smith
  • Photo Finish
  • Quotable Ustinov
  • Romanoff and Juliet
  • Still at Large
  • The 13 Clocks (wspólnie z Jamesem Thurberem)
  • The Unicorn in the Garden and Other Fables for Our Time (wspólnie z Jamesem Thurberem)
  • The Unknown Soldier and His Wife
  • Ustinov at Eighty
  • Ustinov at Large
  • Ustinov in Russia
  • Ustinov Still at Large
  • Beethoven's Tenth

Nagrody i odznacznia

Na wniosek dzieci został Kawalerem Orderu Uśmiechu, który przyznała mu Międzynarodowa Kapituła Orderu Uśmiechu na posiedzeniu w dniu 21 września 1974. Odznaczenie oraz legitymację z numerem 111 odebrał 31 maja 1977 w Teatrze Wielkim w Warszawie. Ceremonii przewodniczył kanclerz kapituły, Cezary Leżeński.

W 1990 uzyskał tytuł szlachecki sir. Był także komandorem Orderu Imperium Brytyjskiego (CBE)[12].

Przypisy

  1. ↑ Sir Peter Ustinov [online], web.archive.org, 15 grudnia 2005 [dostęp 2024-05-04] [zarchiwizowane z adresu 2005-12-15] .
  2. ↑ a b Peter Ustinov | Biography, Movies, Books, & Facts | Britannica [online], www.britannica.com, 22 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-04]  (ang.).
  3. ↑ Jona von Ustinov - A special character of the village of Eastleach [online], Eastleach Village [dostęp 2024-05-04]  (ang.).
  4. ↑ Peter Ustinov Biography. Turner Classic Movies. [dostęp 2020-02-17]. (ang.).
  5. ↑ a b c Peter Ustinov - Biography [online], IMDb [dostęp 2024-05-04]  (ang.).
  6. ↑ PeterP. Ustinov PeterP., Dear me, wyd. Reprinted (twice), London: Heinemann, 1979, ISBN 978-0-434-81711-5 [dostęp 2024-05-04] .
  7. ↑ George W.G.W. Loomis George W.G.W., International HeraldI.H. Tribune International HeraldI.H., Ustinov Triumphs at the Bolshoi, „The New York Times”, 19 listopada 1997, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-05-04]  (ang.).
  8. ↑ Peter Ustinov Biography. biography.com. [dostęp 2019-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-23)]. (ang.).
  9. ↑ UNICEF mourns death of Goodwill Ambassador Sir Peter Ustinov. UNICEF. [dostęp 2020-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-11-15)]. (ang.).
  10. ↑ MelM. Gussow MelM., USTINOV PLAYS BEETHOVAN-FOR LAUGHS, „The New York Times”, 22 kwietnia 1984, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-05-04]  (ang.).
  11. ↑ Peter Ustinov, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-02-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-29]  (ang.).
  12. ↑ Peter Ustinov (1921-2004). Find a Grave. [dostęp 2020-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-05)]. (ang.).

Linki zewnętrzne

  • Peter Ustinov w bazie IMDb (ang.)
  • Peter Ustinov w bazie Filmweb
  • Peter Ustinov w bazie Notable Names Database (ang.)
  • p
  • d
  • e
1936–1939
1940–1959
1960–1979
1980–1999
2000–2019
2020–2039
  • p
  • d
  • e
1940–1959
1960–1979
1980–1999
2000–2019
2020–2039

  • ISNI: 0000000109234100, 0000000368558687
  • VIAF: 98273667
  • LCCN: n50046512
  • GND: 118625705
  • NDL: 00526931
  • LIBRIS: pm1471n7187qxjh
  • BnF: 11927370z
  • SUDOC: 027172996
  • SBN: CFIV115422
  • NLA: 35574337
  • NKC: jn19990008711
  • BNE: XX992961
  • NTA: 069551464
  • BIBSYS: 90071327
  • CiNii: DA05055575
  • Open Library: OL27336A
  • PLWABN: 9810624492605606
  • NUKAT: n96101604
  • OBIN: 93510
  • J9U: 987007275796105171
  • PTBNP: 116736
  • CANTIC: a11582200
  • LNB: 000222379
  • NSK: 000054135
  • CONOR: 21347427
  • ΕΒΕ: 207057
  • KRNLK: KAC2020L8890
  • LIH: LNB:lfk;=CH
  • WorldCat: lccn-n50046512
  • PWN: 3991863
  • Britannica: biography/Peter-Ustinov
  • Universalis: peter-ustinov
  • БРЭ: 4702813
  • NE.se: peter-ustinov
  • SNL: Peter_Ustinov
  • Catalana: 0068717
  • DSDE: Peter_Ustinov
  • identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 63454