Spółgłoska szczelinowa dziąsłowa dźwięczna

Spółgłoska szczelinowa sycząca dziąsłowa dźwięczna

Numer IPA	133
z
Jednostka znakowa	z
Unikod	U+007a
UTF-8 (hex)	7a
Inne systemy
X-SAMPA	z
Kirshenbaum	z
IPA Braille↗	⠵
Przykład
informacje • pomoc
Obraz znaku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Spółgłoska szczelinowa sycząca dziąsłowa dźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczana jest symbolem: [z].

Artykulacja

W czasie artykulacji podstawowego wariantu [z]:

• modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
• tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, powietrze uchodzi przez jamę ustną (spółgłoska ustna)
• prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka (spółgłoska środkowa)
• jest to spółgłoska dziąsłowa – język kontaktuje się z dziąsłami, tworząc małą szczelinę. Szczelina ta jest na tyle wąska, że masy powietrza wydychanego z płuc tworzą charakterystyczny dla spółgłosek szczelinowych szum. W zależności od tego czy kontaktu dokonuje spodnia powierzchnia czy czubek języka, mowa o spółgłosce apikalnej [z̺] lub laminalnej [z̻].
• wiązadła głosowe drgają periodycznie, spółgłoska ta jest dźwięczna.

Terminologia

Spółgłoskę [z] zalicza się do spółgłosek syczących, czyli sybilantów.

Przykłady

• spółgłoska laminalna

w języku polskim: zupa ['z̻upa]

w języku angielskim: zone [z̻əʊn] „strefa”

w języku perskim: ﺰﻤﻴﻦ [z̻a'mi:n] „ziemia”

• spółgłoska apikalna

w kastylijskim dialekcie języka hiszpańskiego: desde ['dez̺de] „od kiedy”

w języku nowogreckim: ζάλη ['z̺ali] „zawroty głowy”

Spółgłoska szczelinowa niesycząca dziąsłowa dźwięczna

W niektórych językach występuje spółgłoska szczelinowa niesycząca dziąsłowa dźwięczna, pozbawiona odrębnego symbolu IPA, zapisywana [ð̠], [ð͇] lub [ɹ̝], kiedy zachodzi potrzeba rozróżnienia.

Artykulacja

W czasie artykulacji podstawowego wariantu [ð̠]:

• modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
• tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, powietrze uchodzi przez jamę ustną (spółgłoska ustna)
• prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka (spółgłoska środkowa)
• jest to spółgłoska dziąsłowa – język kontaktuje się z dziąsłami, tworząc małą szczelinę. Szczelina ta jest na tyle wąska, że masy powietrza wydychanego z płuc tworzą charakterystyczny dla spółgłosek szczelinowych szum. W zależności od tego czy kontaktu dokonuje górna powierzchnia czy czubek języka, mowa o spółgłosce apikalnej lub laminalnej.
• wiązadła głosowe drgają periodycznie, spółgłoska ta jest dźwięczna

Przykłady

• w języku islandzkim: þakið [θ̠akið̠] "dach"^[1][2]. W tym języku zwykle jest to spółgłoska apikalna^[1][2].

Przypisy