Szmery sercowe

Szmery sercowe (łac. strepitus cordis) to zjawiska akustyczne stwierdzane oprócz tonów serca w trakcie osłuchiwania układu krążenia, które są wywołane wibracjami (drganiami) powstającymi w tkankach serca i naczyń krwionośnych, a także samym strumieniu krwi przy jego przejściu z przepływu warstwowego w turbulentny. Akustycznie jest to stosunkowo długo trwająca seria drgań, które różnią się częstotliwością, głośnością, czasem trwania i czasem pojawienia się w trakcie cyklu pracy serca.
Szmery sercowe odgrywają istotną rolę w rozpoznawaniu chorób serca i naczyń, jednak większość szmerów nie ma znaczenia chorobowego – są to tzw. „szmery niewinne”.

Klasyfikacja szmerów serca

skurczowe, które dzielimy na:
- wczesnoskurczowe (protosystoliczne)
- śródskurczowe (mezosystoliczne)
- późnoskurczowe (telesystoliczne)
- holosystoliczne (pansystoliczne), czyli trwające przez cały okres skurczu serca
rozkurczowe
- wczesnorozkurczowy (protodiastoliczne)
- śródrozkurczowy (mezodiastoliczne)
- późnorozkurczowe (telediastoliczne)
- holodiastoliczne (pandiastoliczne), czyli trwające przez cały okres rozkurczu

Inny podział:

szmer narastający (crescendo) – głośność szmeru stopniowo narasta, jest cichy na początku i najgłośniejszy na końcu jego występowania
szmer malejący (decrescendo) – szmer stopniowo cichnący
szmer typu crescendo-decrescendo – początkowo zwiększający głośność, po osiągnięciu maximum stopniowo cichnie
szmer stały – o jednakowej głośności przez cały okres występowania

Uwzględniając przyczynę powstania szmerów sercowych, można je podzielić na:

czynnościowe – wywoływane przyczynami pozasercowymi najczęściej ogólnoustrojowymi (np. w przebiegu anemii lub gorączki)
niewinne (inaczej nazywane przygodnymi) – mówimy o nich, gdy szmer jest wysłuchiwany, nie stwierdza się jednakże choroby serca
organiczne – w przypadku wady serca.

Mechanika powstawania szmerów

Ta sekcja od 2020-06 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Szmery w jamach serca lub patologicznie zmienionych naczyniach krwionośnych (np. tętniaku jamy brzusznej) powstają w wyniku turbulentnego przepływu krwi przez naczynie krwionośne. Głośność szmeru jest wprost proporcjonalna do turbulentnego przepływu i jest tym wyższa im wyższa jest liczba Reynoldsa. Przyczyny zjawisk odsłuchowych w sercu można przypisać głównie współczynnikowi prędkości przepływu i lepkości krwi.

Poniżej przedstawiono przykłady patologii wpływających na określone współczynniki liczby Raynoldsa:

zwiększona prędkość przepływu krwi przez niezmienione morfologicznie struktury serca występująca w stanach hiperdynamicznych stanach jak ciąża, nadczynność tarczycy, gorączka.
zmniejszenie średnicy naczynia, np. zwężenie ujścia serca przez usztywnienie zastawek serca lub przerost mięśnia sercowego, koarktacja aorty, wada przegrody międzykomorowej,
zmniejszenie lepkości krwi, które występuje wyłącznie w niedokrwistości
niedomykalność zastawki sercowej powodująca wsteczny przepływ krwi, jako wyjątek nie jest wprost charakteryzowana przez liczbę Raynoldsa.

Skala głośności szmerów serca (skala Levine’a)

stopień I (1/6) – szmer bardzo cichy, słyszalny tylko przy dokładnym osłuchiwaniu
stopień II (2/6) – szmer cichy, ale słyszalny z łatwością
stopień III (3/6) – szmer umiarkowanie głośny
stopień IV (4/6) – szmer głośny, towarzyszy mu drżenie ściany klatki piersiowej (tzw. mruk)
stopień V (5/6) – szmer bardzo głośny, słyszalny nawet podczas lekkiego ucisku słuchawki na ścianę klatki piersiowej
stopień VI (6/6) – szmer wybitnie głośny, słyszalny nawet bez przyłożenia słuchawki do klatki piersiowej

Szmery niewinne (przygodne, przypadkowe)

Osobny artykuł: Szmery niewinne.

Występują fizjologicznie u dzieci najczęściej w wieku przedszkolnym i szkolnym, nie są wynikiem zmian organicznych w sercu. Cechy charakterystyczne:

głośność od 1/6 do 3/6 w skali Levine’a
niestałe, zmieniają głośność lub zanikają podczas zmiany położenia, wysiłku, emocji, ucisku na naczynia żylne
wysłuchiwane są nad niewielkim polem, nie promieniują
intensywność może wzrastać podczas gorączki

Rodzaje najczęściej występujących szmerów niewinnych:

szmer klasyczny (muzyczny, Stilla) – związany z turbulencjami odpływu krwi z lewej komory, skurczowy szmer o głośności 1-2/6, najlepiej słyszalny w III-IV lewym międzyżebrzu przy mostku
szmer wyrzutu do tętnicy płucnej – związany z turbulencjami odpływu krwi z prawej komory, najlepiej słyszalny w pozycji leżącej, w II lewym międzyżebrzu, o głośności 2/6
buczenie żylne – skurczowo-rozkurczowy (ciągły) szmer nasilający się w pozycji stojącej i przy odchyleniu głowy do tyłu a zanikający podczas leżenia i po uciśnięciu żył szyjnych, słyszalny nad i pod prawym obojczykiem