3. udarna divizija NOVJ

Treća udarna divizija
${{{opis_slike}}}$
Segment	Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije
Lokacija osnivanja	Tičevo, Bosanska krajina
Jačina	3.280 vojnika i oficira
Formacija	Peta proleterska brigada Prva dalmatinska brigada Deseta hercegovačka brigada
Komandanti
Komandant	Pero Ćetković
Angažman
Bitke	Borbe za Jajce 1942. Bitka na Neretvi Bitka na Sutjesci Operacija Ribecal Sarajevska operacija

Treća udarna divizija NOVJ formirana je naredbom Vrhovnog štaba NOV i POJ od Pete proleterske crnogorske udarne brigade, Desete hercegovačke udarne brigade i Prve dalmatinske udarne brigade 1. novembra 1942. godine u Tičevu. Smatrala se jednom od elitnih jedinica NOVJ.

Borbeni put Treće divizije

Nakon formiranja divizija kao celina učestvovala je krajem novembra i početkom decembra 1942. godine u borbama za Jajce. Zatim je prešla u nastupanje na osovinske garnizone i komunikacije u srednjoj Bosni.

Tokom Bitke na Neretvi u ofanzivi u dolinu Neretve predstavljala je srednju napadnu kolonu i zauzela italijanski garnizon u Prozoru. Učestvovala je u protivudaru kod Gornjeg Vakufa i u razbijanju četnika kod Nevesinja i Kalinovika. U Nevesinju je 28. marta 1943. poginuo komandant Pero Ćetković, narodni heroj.

Tokom Bitke na Sutjesci bila je deo Južne operativne grupe. Ostala je u zaštitnici sa Centralnom bolnicom. Prilikom pokušaja proboja nemačkih položaja u dolini Sutjeske 13. juna 1943. divizija je pretrpela teške gubitke, razbijena je na više bataljonskih grupa, od kojih su se neke probile i spojile sa Operativnom grupom Vrhovnog štaba, dok su se druge probile u Hercegovinu, Crnu Goru i Sandžak. Prilikom pokušaja proboja u jurišu je poginuo treći komandant divizije Sava Kovačević.

Tokom Bitke na Sutjesci iz sastava divizije izašla je Deseta hercegovačka brigada, a umesto nje je u sastav divizije ušla je Treća proleterska sandžačka udarna brigada.

Početkom septembra 1943. divizija je obnovljena. Njen sastav su činile Četvrta proleterska crnogorska udarna brigada, Peta proleterska crnogorska udarna brigada i Deseta hercegovačka udarna brigada i potčinjena je Drugom udarnom korpusu. Krajem 1943. godine umesto Desete hercegovačke i Četvrte proleterske u sastav su ušle Šesta i Sedma crnogorska brigada. Od aprila 1944. do kraja rata u sastavu divizije nalaze se Peta proleterska brigada, Sedma i Deveta crnogorska brigada, i Britanski Artiljerijski divizion (od 20. aprila 1945. Artiljerijska brigada).

U sastavu svog korpusa divizija je vodila gotovo neprekidne borbe sa jedinicama nemačkog 21. armijskog korpusa i sa četnicima. Nakon oslobođenja Crne Gore divizija je učestvovala u Sarajevskoj operaciji i oslobađanju Karlovca. 12. maja 1945. kod Zidanog Mosta, zajedno sa Četvrtom i Desetom krajiškom divizijom zarobila je nemačku 7. SS divizije „Princ Eugen“ i 373. legionarsku diviziju.

Armije, korpusi i divizije Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije

Armije

Prva armija • Druga armija • Treća armija • Četvrta armija

Korpusi

1. proleterski • 2. udarni • 3. bosanski • 4. hrvatski • 5. bosanski • 6. slavonski • 7. slovenački • 8. dalmatinski • 9. slovenački • 10. zagrebački • 11. hrvatski • 12. vojvođanski • 13. srpski • 14. srpski • 15. makedonski • 16. makedonski • Bregalničko-strumički • Korpus narodne odbrane Jugoslavije

Divizije

1. proleterska • 2. proleterska • 3. udarna • 4. krajiška • 5. krajiška • 6. lička • 7. banijska • 8. kordunaška • 9. dalmatinska • 10. krajiška • 11. krajiška • 12. slavonska • 13. primorsko-goranska • 14. slovenačka • 15. slovenačka • 16. vojvođanska • 17. istočnobosanska • 18. slovenačka • 19. severnodalmatinska • 20. dalmatinska • 21. srpska • 22. srpska • 23. srpska • 24. srpska • 25. srpska • 26. dalmatinska • 27. istočnobosanska • 28. slavonska • 29. hercegovačka • 30. slovenačka • 31. slovenačka • 32. zagorska • 33. hrvatska • 34. hrvatska • 35. lička • 36. vojvođanska • 37. sandžačka • 38. istočnobosanska • 39. krajiška • 40. slavonska • 41. makedonska • 42. makedonska • 43. istarska • 45. srpska • 46. srpska • 47. srpska • 48. makedonska • 49. makedonska • 50. makedonska • 51. makedonska • Kumanovska • 51. vojvođanska • 52. kosovsko-metohijska • 53. srednjobosanska
vazduhoplovne divizije — 11. lovačka i 42. jurišna