Amonyak

Amonyak

Adlandırmalar
IUPAC adı Azan
Diğer adlar Hidrojen nitrür Nitro-Sil Nitrojen trihidrit Trihidrojen nitrür
Tanımlayıcılar
CAS numarası	7664-41-7
3D model (JSmol)	Etkileşimli görüntü
3DMet	B00004
Beilstein Referansı	3587154
ChEBI	CHEBI:16134
ChemSpider	217
ECHA InfoCard	100.028.760
EC Numarası	231-635-3
Gmelin Referansı	79
KEGG	D02916
PubChem CID	222
RTECS numarası	BO0875000
UN numarası	1005
CompTox Bilgi Panosu (EPA)	DTXSID0023872
InChI InChI=1/H3N/h1H3
SMILES N
Özellikler
Molekül formülü	NH3
Molekül kütlesi	17.031 g/mol
Görünüm	Renksiz gaz
Koku	Güçlü acı koku
Yoğunluk	0.86 kg/m³ (kaynama noktasında 1.013 bar) 0.769  kg/m³ (Standart koşullarda)[1] 0.73 kg/m³ (15 °C 1.013 ) 681.9 kg/m³ at −33.3 °C (sıvı)[2] 817 kg/m³ at −80 °C (şeffaf katı)[3]
Erime noktası	−77.73 °C (−107.91 °F; 195.42 K)
Kaynama noktası	−33.34 °C (−28.01 °F; 239.81 K)
Çözünürlük (su içinde)	47% kütle/kütle (0 °C) 31% kütle/kütle (25 °C) 18% kütle/kütle (50 °C)[4]
Çözünürlük	Kloroform, eter, etanol ve metanolde çözünür.
Buhar basıncı	8573 h Pa
Asitlik (pKa)	32.5 (−33 °C),[5] 10.5 (DMSO)
Baziklik (pKb)	4.75
Tehlikeler
GHS etiketleme sistemi:
Piktogramlar	[6]
R-ibareleri	R10, R23, R34, R50
NFPA 704 (yangın karosu)	3 1 0 COR
Parlama noktası	Yanıcı gaz
Kendiliğinden tutuşma sıcaklığı	651 °C (1,204 °F; 924 K)
Patlama sınırları	15–28%
Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC):
LD50 (medyan doz)	0.015 mL/kg (insan, oral)
NIOSH ABD maruz kalma limitleri:
PEL (izin verilen)	50 ppm (25 ppm ACGIH- TLV; 35 ppm STEL)
AB sınıflandırması	Şablon:Hazchem T Şablon:Hazchem C Şablon:Hazchem N
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
Bilgi kutusu kaynakları

Amonyak, formülü NH₃ olan; azot atomu ve hidrojen atomundan oluşan renksiz, keskin ve rahatsız edici kokulu bir bileşiktir. OH^- iyonu içermediği hâlde suda zayıf baz özelliği gösterir. Bir amonyak molekülü, bir azot ve üç hidrojen atomundan oluşur. Oda sıcaklığında gaz hâlde bulunan bileşiğin ticari formu sulu çözeltiyi içermektedir.

Yapısı

Amonyak, kovalent bağlı bir bileşiktir. Molekülleri polar olduğundan su içinde yüksek oranda çözünür. Amonyak molekülleri kendi aralarında olduğu gibi su molekülleri ile de zayıf hidrojen bağı oluşturur ve suda çözünür.

• Yaptığı bileşikte, sp³ hibritleşmesi yapmıştır.
• Bağ yapmamış bir çift elektronu olduğundan molekül şekli üçgen piramittir, bu yüzden polar bir moleküldür.
• Gazlaşma gizli ısısı çok yüksektir, bu nedenle sanayi tesislerinde soğutucu madde olarak da kullanılır.

Sudaki çözünürlüğü

• Oda koşullarında doymuş amonyak çözeltisi %34'lük olup, yoğunluğu 0,88 g/ml'dir.
• 1 atm basınç ve 0 °C de 1300 litre, 1 atm basınç ve 20 °C'de 700 litre amonyak çözünür.
• 1 atm basınçta kaynama noktası -33,33 °C (239,82 K)'dir. -77,73 °C (195,42 K) donduğundan, oda koşullarında gaz hâlinde bulunur.

Geçmişi

İsmin kökeni Eski Mısır'a dayanır. Amon tapınağını ısıtmada kullanılan deve tezeklerinden çıkan gazlardan, tapınağın duvarlarında, tavanında sofra tuzu gibi beyaz kristaller hâlindeki amonyum klorür yani nişadır birikmiştir. Buna da o dönemde "Amon'un Tuzu" denilmiştir.

Günlük hayatta kullanımı

Amonyak, gübre, ilaç, boya, parfüm gibi maddelerin sentezlenmesinde ilk aşamada kullanılmaktadır. Amonyak canlılar için zehirli bir maddedir, kullanılırken dikkat edilmesi gerekir. Piyasada amonyak adı altında satılan maddeler amonyağın sulu çözeltisi olan amonyum hidroksittir.

Kullanım alanları

Temizlik malzemelerinde, patlayıcı ve gübre yapımında, kimya sanayiinde, nitrik asidin, boyaların, parfümlerin, plastiklerin ve ürenin üretiminde ve endüstriyel soğutma sistemlerinde kullanılır.

Kaynakça