Dialekty języka czeskiego

Mapa dialektów języka czeskiego:
1a – dialekt wschodnioczeski,
1b – dialekt środkowoczeski,
1c – dialekt zachodnioczeski,
1d – dialekt czesko-morawski)
2 – dialekt hanacki
3 – dialekt morawsko-słowacki
4a – dialekt laski,
4b – dialekt przejściowy polsko-czeski)
5 – dialekty mieszane (dawne tereny niemieckojęzyczne)

Dialekty czeskie to mówione formy języka czeskiego, używane na niektórych obszarach Czech. Poszczególne dialekty są w większości wzajemnie zrozumiałe. Pod wpływem mediów i ogólnoczeskiego języka potocznego różnice między dialektami się zacierają.

Przejście między dialektami czeskimi i słowackimi jest płynne, tworzą one kontinuum dialektalne.

Dialekty języka czeskiego można podzielić na cztery grupy[1][2]:

  • dialekty czeskie właściwe (z potocznym czeskim jako interdialektem)
    • dialekt wschodnioczeski (północno-wschodnioczeski)
    • dialekt środkowoczeski
    • dialekt zachodnioczeski (południowo-zachodnioczeski)
    • dialekt czesko-morawski (południowoczeski)
  • dialekt hanacki (środkowomorawski)
  • dialekt laski (śląsko-morawski).
  • dialekt morawsko-słowacki (wschodniomorawski),

przy czym ten ostatni z uwagi na cechy fonetyczne i morfologiczne jest szczególnie bliski dialektom słowackim i często jest do nich zaliczany[3]

Obszar przygraniczny, zamieszkiwany przed 1945 rokiem głównie przez Niemców, nie posiada własnych dialektów. Wysiedlona ludność niemiecka została zastąpiona przez Czechów z różnych regionów i na skutek kontaktu użytkowników różnych dialektów, zostały one w dużej mierze wyparte przez czeszczyznę literacką[4].

Charakterystyczne cechy dialektów czeskich[5]

dialekt czeski właściwy hanacki morawsko-słowacki laski literacki czeski
ý → ej (→ é) tak: novej tak: nové nie: nový nie: novy nie: nový
ú → ou (→ ó) tak: vedou tak: vedó nie: vedú nie: vedu tak: vedou
é → í/ý tak: nový nie: nové nie: nové nie: nove nie: nové
protetyczne v przed o- tak: vokno; większość obszaru
nie (protetyczne h): hokno; gwara chodzka
nie: okno; tylko w gwarze doudlebskiej 		tak: vokno; południowe i południowo-zachodnie Morawy
nie: okno; reszta obszaru 		nie: okno nie: okno nie: okno
rozróżnianie i ~ y nie nie nie tak nie
rozróżnianie l ~ ł nie; większość obszaru
tak; sporadycznie w dialekcie zachodnioczeskim, np. w gwarze doudlebskiej 		nie tak tak nie
obecność ř tak tak tak; większość obszaru
nie; tylko wzdłuż granicy ze Słowacją 		tak tak
obecność iloczasu tak tak tak nie tak
udźwięczniająca fonetyka międzywyrazowa nie tak; tylko na wschodzie tak tak nie

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Karlík, Nekula, Pleskalová (2002), s. 393.
  2. ↑ Stieber 1965 ↓, s. 74.
  3. ↑ Stieber 1965 ↓, s. 64.
  4. ↑ Stieber 1965 ↓, s. 54.
  5. ↑ Stieber 1965 ↓, s. 74–79.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

  • Odmiany języka czeskiego na stronie Uniwersytetu Ostrawskiego. osu.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-29)].
  • Mapa dialektów czeskich z opisami
  • Český jazykový atlas
  • Mapa dialektów języka czeskiego