Neferneferuaton (faraon)

Neferneferuaton
Pokrywki urn kanopskich Tutanchamona mają wyraźne cechy kobiece jako prawdopodobnie wykonane dla kobiety-faraona
władczyni starożytnego Egiptu
Okres	od 1334 p.n.e. do 1332 p.n.e.
Poprzednik	Smenchkare
Następca	Tutanchamon
Dane biograficzne
Dynastia	XVIII dynastia

Mąż	Echnaton lub Smenchkare

Anch(et)cheperure Neferneferuaton – kobieta-faraon władająca Egiptem u schyłku okresu amarneńskiego w czasach XVIII dynastii. Prawdopodobnie została królem pod koniec panowania Echnatona lub po jego śmierci. Najczęściej utożsamiana jest z królową Nefertiti lub Meritaton.

Przez lata jej istnienie było przedmiotem dyskusji. Początkowo jej postać łączono z męskim królem Semenchkare. W 1988 r. James Allen opublikował artykuł, w którym wykazał, że Semenchkare i Neferneferuaton to dwie różne osoby. Kolejny przełom nastąpił w 1998 r., kiedy Marc Gabolde dowiódł, że niektóre kartusze Neferneferuaton zawierają epitet użyteczna dla swego męża, co ostatecznie potwierdziło kobiecą płeć faraona^[1].

Poświadczeniem panowania Neferneferuaton jest hieratyczne graffito z grobu Pairi (TT139). Tekst datowany jest na rok 3, czwarty miesiąc pory peret, dzień 3^[2]. Jest to najwyższa znana data z czasów jej panowania. Jej rządy były zatem krótkotrwałe – panowała niecałe 3 lata. Graffito w wielu miejscach wymienia imię Amona, wspomniana jest także świątynia Anchcheperure w Tebach. Świadczy to o zbliżeniu z Tebami i wznowieniu kultu Amona w czasach panowania kobiety-faraona.

Nieznane jest miejsce pochówku królowej Neferneferuaton. Wiadomo jednak, że niektóre przedmioty należące do jej wyposażenia grobowego zostały wykorzystane przy pochówku Tutanchamona. Nicholas Reeves ocenia, że prawie 80% wyposażenia grobowego Tutanchamona pochodzi z dóbr grobowych należących do kobiety-faraona, w tym jego złota maska, środkowa trumna, urny kanopskie, złocone panele, figurki uszebti, skrzynie czy królewska biżuteria^[3]. Oznacza to, że grób Neferneferuaton został sprofanowany po śmierci Tutanchamona lub też nigdy nie została ona pochowana jako król^[4].

Tożsamość

Nefertiti

Kandydatura Nefertiti została wysunięta w 1973 r. przez J.R. Harrisa^[5]. Na jej związek z Neferneferuaton wskazuje zbieżność jej imienia, które jako pełne imię królowej brzmiało Neferneferuaton-Nefertiti. Stała się więc ona naturalną kandydatką. Pozostałości malowanego tynku noszącego królewskie imiona Neferneferuaton, znalezione w Pałacu Północnym w Amarnie i uważanego za rezydencję Nefertiti, wspierają tę identyfikację^[6]. Nefertiti odgrywała znaczącą rolę w czasie panowania Echnatona. Ukazywana była niekiedy w scenach zastrzeżonych dla władcy, np. w scenie gromienia wrogów Egiptu. Niedawne odkrycie hieratycznej inskrypcji wymieniającej imię królowej w 16 roku panowania Echnatona, wskazuje, że pod koniec panowania męża Nefertiti wciąż żyła i nosiła tytuł Wielkiej Królewskiej Małżonki. Wskazuje to na samodzielne rządy Neferneferuaton po śmierci Echnatona.

Meritaton

Kandydaturę Meritaton zaproponował w 1973 r. Rolf Krauss. Na tę możliwość wskazuje Manethon, który w swoim dziele Aegyptiaca wymienia postać władczyni o imieniu Akencheres, która miała wstąpić na tron po śmierci swego ojca Orosa, utożsamianego z Echnatonem^[7]. Miała panować 12 lat i 1 miesiąc, co po korekcie może odpowiadać 2 latom panowania Neferneferuaton. Przeciwko tej teorii świadczy jednak fragment skrzynki z grobu Tutanchamona, który wymienia Echnatona, Neferneferuaton oraz Meritaton jako trzy różne osoby^[8].

Neferneferuaton-Taszerit

Jako kandydatka bywa też czasem wysuwana czwarta córka Echnatona o imieniu Neferneferuaton-Taszerit. Poważną przeszkodą jest tu jednak wiek księżniczki, która w momencie śmierci Echnatona miała prawdopodobnie 10 lat, a więc była zbyt młoda.

Tytulatura

Królewski Protokół

prenomen lub imię tronowe:

trl.: Anchcheperure

tłum.: Życie-jest-przejawem-Re

nomen lub imię rodowe:

trl.: Neferneferuaton

tłum.: Wyjątkowa-piękność-tarczy-słonecznej

Zobacz też

Przypisy

↑ Dodson 2018, s. 36-37.
↑ Dodson 2018, s. 44.
↑ Reeves 2014, s. 511-522.
↑ Dodson 2018, s. 51.
↑ Harris 1973, s. 5-13.
↑ Dodson 2018, s. 43.
↑ Taterka 2017, s. 99.
↑ Dodson 2018, s. 37.

Bibliografia

A. Dodson, Amarna Sunset, Cairo – New York, 2018.
J.R. Harris, Neferneferuaten Rediviva, w: "Acta Orientalia" 35, 1973.
Manethon z Sebennytos, Dzieje Egiptu, (opr. F. Taterka), Poznań, 2017.
N. Reeves, Tutankhamun's Mask Reconsidered, Bulletin of the Egyptological Seminar 19, New York, 2015.

Władcy Starożytnego Egiptu

Wszystkie daty dotyczą okresu przed narodzeniem Chrystusa (p.n.e.)

Od okresu predynastycznego do Pierwszego Przejściowego (przed ok. 3150–2133)

Okres

Dynastia	Faraonowie

Predynastyczny
(przed ok. 3150)

0	Hsekju Chaju Teje Czesz Neheb Wazner Mech Dwa Sokoły Hat-Hor Ny-Hor Pe-Hor Hedż-Hor Skorpion I Krokodyl Iry-Hor Ka Skorpion II

Wczesnodynastyczny
(ok. 3150–2686)

I	Narmer Aha Dżer Dżet Den Anedżib Semerchet Ka’a
II	Hetepsechemui Nebre Nineczer Uneg (?) Peribsen Chasechem Chasechemui

Stare Państwo
(ok. 2686–2181)

III	Sanacht Neczerierchet Sechemchet Chaba Neferka Huni
IV	Snofru Chufu Redżedef Chaefre Dżedefhor Nebka, Baka, Bakare Baure, Baefre, Bafre Menkaure Szepseskaf Dżedefptah
V	Userkaf Sahure Neferirkare Kakai Szepseskare Isi Neferefre Niuserre Ini Menkauhor Akauhor Dżedkare Izezi Unis
VI	Teti Userkare Pepi I Merenre I Antyemsaf I Pepi II Merenre Antyemsaf II Menbkare

1. Przejściowy
(ok. 2181–2133)

VII	Neferkare (młodszy) Neferkare Nebi Dżedkare Szemai Neferkare Chendu Merienhor Neferkamin Nikare Neferkare Tereru Neferkahor
VIII	Uadżkare Pepisonbe Neferkamin Anu Kakare Ibi Neferkare Neferkauhor Kapuibi Neferirkare
IX	Meribre Cheti I Neferkare Nebkaure Cheti II Setut
X	Merihathor Neferkare Uachare Cheti III Merikare Nebkaure Cheti IV

Średnie Państwo i Drugi Okres Przejściowy (ok. 2133–1567)

Okres

Dynastia	Faraonowie

Średnie Państwo
(ok. 2133–1786)

XI	Mentuhotep I Intef I Intef II Intef III Mentuhotep II Mentuhotep III Mentuhotep IV
XII	Amenemhat I Senuseret I (koregent) Amenemhat II (koregent) Senuseret II (koregent) Senuseret III Amenemhat III Amenemhat IV (koregent) Neferusobek

2. Przejściowy
(ok. 1786–1567)

XIII	Wegaf Amenemhat V Sekhemre Khutawi Amenemhat VI Sehetepibre Iufeni Amenemhat VII Nebnun Semenkare Hornedjheriotef Sobekhotep I Nedjemibre Sebekhotep I Reniseneb Hor I Amenemhat VIII Amenemhat IX Sebekhotep II Chendżer Imiramesha (albo Mermesha) Antef IV (albo Intef IV) Set I Panteni Ameni Kemau Ibi Aakeni Sobekhotep III Neferhotep I Sahathor Sobekhotep IV Sobekhotep V Iaib Ai I Sobekhotep VI Ini Sankhenre Suadjetu Ined Neferhotep II Hori (albo Hor II) Sobekhotep VII Didumes Ibi Se(?)kare Senebmiu Sekhaenre Merkheperre Merikare Senweseret IV (albo Sesostris IV) Montuemsaf Neferhotep III Mentuhotep V Nerkare Wesermontu Sobekhotep VIII Ini Mentuhotep VI Senaib Sobekhotep IX Wepwawetemsaf Hor Meritaui Sebekai Khuiiker
XIV	Nehesi Khatire Nebfawre Sehebre Meridjefare Sewadjkare II Nebdjefare Wbenre (?)djefare (?)wbenre Awtibre Herwibre Nebsenre Sekheperenre Djedkherure Sankhibre Kanefertumre Sekhem(?)re Kakemetre Neferibre A(?) Kha(?)re Ankhkare Semen(?)re Djed(?)re Senefer(?)re Menibre Djed(?)re Inek(?) I(?) Ip(?) Hebi Aped Hepw Shemsu Meni(?) Wrkai (?)kare (?)kare Hepu(?) (albo (?)nre) (?)annati (albo (?)kare) Bebnem Iuf(?) Seth II Sinu Hor III Nibef Penestensepti Kherhemwetshepsut Khuihemwet
XV	Maibre Szeszi/Salitis Meruserre Jakobher Seuserence Chain Auserre Apopi Nebchepeszre Apopi Aakenenre Apopi Aasehere Chamudi
XVI	Anat-Her Weser-Anat Semqen Seket Wasa (Wadj(ed)) Qar Seneferanchre Pepi III Beb-ankh Nebmaatre Nikare II Meribre Aahetepre Aaneterre Nebwankhre Ahetepre Nebweserre Khaweserre Khaimure Yakob-baal Yakobner Yam Amu Nia(?)
XVII	Nebucheperure Antef V Sechemre Uahchau Rehotep Sobekemsaf I Sechemre Sementaui Dżehuti Mentuhotep VII Nibirau I Nibirau II Semenenre Seuserenre Sobekemsaf II Antef VI Antef VII Senachtenre Ahmose Sekenenre Tao (albo Taa) Kamose

Nowe Państwo i Trzeci Okres Przejściowy (ok. 1567–730)

Okres

Dynastia	Faraonowie

Nowe Państwo
(ok. 1567–1085)

XVIII	Ahmose I Amenhotep I Totmes I Totmes II Hatszepsut Totmes III Amenhotep II Totmes IV Amenhotep III Echnaton (Amenhotep IV) Semenchkare Neferneferuaton Tutanchamon Aj Horemheb
XIX	Ramzes I Seti I Ramzes II (Wielki) Merenptah Amenmes Seti II Siptah Tauseret Jarsu?
XX	Setnacht Ramzes III Ramzes IV Ramzes V Ramzes VI Ramzes VII Ramzes VIII Ramzes IX Ramzes X Ramzes XI

3. Przejściowy
(1085–730)

XXI	Smendes I Amenemnesu Psusennes I Amenemope Osorkon Starszy Siamon Psusennes II
XXII	Szeszonk I Osorkon I Harsiese I Takelot I Osorkon II Szeszonk II Takelot II Szeszonk III Szeszonk IV Pimaj Szeszonk V
XXIII	Padibastet Iuput I Szeszonk VI Osorkon III Takelot III Rudżamon Iuput II Osorkon IV

Od Epoki Późnej do panowania rzymskiego (od 730)

Okres

Dynastia	Faraonowie

Epoka Późna
(730–305)

XXIV	Tefnacht Bakenrenef
XXV	Pianchi Szabaka Szabataka Taharka Tanutamon
XXVI	Necho I Psametych I Necho II Psametych II Apries Ahmose II Psametych III
XXVII	Kambyzes II Dariusz I Wielki Kserkses I Artakserkses I Kserkses II Sogdianos Dariusz II Artakserkses II
XXVIII	Amyrtajos
XXIX	Neferites I Achoris Psamutis Neferites II
XXX	Nektanebo I Tachos Nektanebo II
XXXI	Artakserkses III Ochos Arses Chabbasz Dariusz III