Przecław

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Przecław

miasto w gminie miejsko-wiejskiej

Kościół parafialny Wniebowzięcia NMP

Herb

Państwo

Polska

Województwo

podkarpackie

Powiat

mielecki

Gmina

Przecław

Prawa miejskie

1471–1919, 2010

Burmistrz

Maciej Jemioło

Powierzchnia

16,04^[1] km²

Populacja (2020)
• liczba ludności
• gęstość

1766^[2]
110,6 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 17

Kod pocztowy

39-320

Tablice rejestracyjne

RMI

Położenie na mapie gminy Przecław

Położenie na mapie Polski

Położenie na mapie województwa podkarpackiego

Położenie na mapie powiatu mieleckiego

50°11′36″N 21°28′48″E/50,193333 21,480000

TERC (TERYT)

1811074

SIMC

0658828

Multimedia w Wikimedia Commons

Strona internetowa

BIP

Przecław – miasto^[3] w Polsce położone w województwie podkarpackim, w powiecie mieleckim, w gminie Przecław; siedziba gminy Przecław, na lewym brzegu Wisłoki. Przez miasto, pomiędzy wzgórzami na których stoi zamek i kościół parafialny, przepływa potok o nazwie Słowik wpadający do Wisłoki^[4].

W odległości ok. 2 km na wschód od miasta przebiega droga wojewódzka nr 985 i linia kolejowa nr 25 z przystankiem Tuszyma. Do niedawna linia kolejowa była w złym stanie i w latach 2009-2021 obsługiwała tylko ruch towarowy. Odległości drogowe od najbliższych miast to 16 km od Mielca i 20 km od Dębicy.

W Przecławiu działa rzymskokatolicka parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny należąca do dekanatu Mielec Południe w diecezji tarnowskiej.

Przecław leży w historycznej Małopolsce, w ziemi sandomierskiej^[5]. Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1419 roku^[6], położone było w drugiej połowie XVI wieku w powiecie pilzneńskim w województwie sandomierskim^[7]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie rzeszowskim.

Nazwa

Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Przeczslaw wymienia w latach (1470–1480) Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis^[8].

Historia

Najstarsza znana wzmianka o Przecławiu pochodzi z 1258. Wówczas istniał już w Przecławiu kościół. Najstarsza pisana wzmianka o osadzie zwanej Przedzlaw pochodzi z 1419.

W wiekach XV–XVI Przecław należał do rodziny Ligęzów. Kolejnymi właścicielami byli Krupkowie–Przecławscy.

Przecław utracił prawa miejskie w 1919^[4]. 28 lipca 2009 Rada Ministrów zadecydowała o ponownym przyznaniu Przecławiowi praw miejskich od 1 stycznia 2010.

W 1910 na terenie parku zamkowego odkryto grób, którego powstanie szacuje się na czasy rzymskie.

Pałac w Przecławiu

Dokładnej daty budowy obiektu nie udało się ustalić do dnia dzisiejszego. Wiadomo, że pierwotnie był on drewniany i znajdował się w rękach Ligęzów do 1578. Następnie przeszedł w posiadanie rodziny Koniecpolskich. Na miejscu drewnianego dworu Andrzej Koniecpolski wzniósł murowany, piętrowy oraz podpiwniczony pałac, który do dnia dzisiejszego pełni rolę korpusu zamku przecławskiego.

Obecnie w budynku pałacu znajduje się restauracja i hotel. Obiekt częściowo jest też udostępniony do zwiedzania.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Przecławia w 2014 roku^[9].

Zobacz też

Przypisy

↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2010 r.. [dostęp 2011-08-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-06)].
↑ Raport o stanie gminy za rok 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 5 [dostęp 2022-01-18]
↑ Dz.U. z 2009 r. nr 120, poz. 1000 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 lipca 2009 r. w sprawie utworzenia, ustalenia granic i nazw gmin oraz siedzib ich władz, ustalenia granic niektórych miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta.
↑ ^a ^b Witold Jarosz: Fragment „Historii Parafii Przecław”. [dostęp 2012-05-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-03)].
↑ Feliks Kiryk, Zygmunt Ruta (red.): Da̜browa Tarnowska. Zarys dziejów miasta i powiatu. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa – Kraków 1974, s. 149.
↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 155.
↑ Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapy, plany, Warszawa 1993, k. 4
↑ Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, "Liber Beneficiorum", Aleksander Przezdziecki, Tom II, Kraków 1864, str.295.
↑ Przecław w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

Kompleks zamkowo-parkowy

Widok od frontu

Widok od strony bramy

Wnętrze

Oficyna dworska

Linki zewnętrzne

Przecław, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 129 .
Agata Dziekan-Łanucha: Zamek potomków Mikołaja Reya w Przecławiu. nowiny24.pl. [dostęp 2012-08-12].
Opis miejscowości na stronie gminy

Miasta województwa podkarpackiego

Miasta na prawach powiatu	Krosno Przemyśl Rzeszów Tarnobrzeg
Miasta powiatowe	Brzozów Dębica Jarosław Jasło Kolbuszowa Krosno Lesko Leżajsk Lubaczów Łańcut Mielec Nisko Przemyśl Przeworsk Ropczyce Rzeszów Sanok Stalowa Wola Strzyżów Tarnobrzeg Ustrzyki Dolne
Miasta gminne	Baranów Sandomierski Bircza Błażowa Boguchwała Brzostek Cieszanów Dubiecko Dukla Dynów Głogów Małopolski Iwonicz-Zdrój Jawornik Polski Jedlicze Kańczuga Kołaczyce Narol Nowa Dęba Nowa Sarzyna Oleszyce Pilzno Pruchnik Przecław Radomyśl Wielki Radymno Rudnik nad Sanem Rymanów Sędziszów Małopolski Sieniawa Sokołów Małopolski Tyczyn Ulanów Zagórz Zaklików

Gmina Przecław

Siedziba gminy: Przecław

Wsie	Biały Bór Błonie Dobrynin Kiełków Łączki Brzeskie Podole Rzemień Tuszyma Wylów Zaborcze
Integralne części wsi	Berdechów (Błonie) Berdechów (Kiełków) Białe Błonie (Biały Bór) Błonie (Tuszyma) Borki Chęcin Dąbie Debrzyna (Dobrynin) ~~Debrzyna (Rzemień)~~ (zniesiona) Górka Grabówka Grądy Gumienice Kądziołki Kąty (Błonie) Kąty (Kiełków) Kąty (Wylów) Kmiecie Kochanówka Kolonia (Kiełków) Kolonia (Łączki Brzeskie) Kolonia (Tuszyma) Kolonia pod Rzemieniem Koniec Kozłówki Lisiarnia Łysa Góra Miasteczko (Kiełków) Miasteczko (Łączki Brzeskie) Papiernia Pikułówka Pniaki Podlesie (Podole) Podlesie (Zaborcze) Poręby (Biały Bór) Poręby (Wylów) Poręby Kądzielskie Poręby Nagoskie Poręby Wylowskie Rejowiec Ruda Sokole Stare Szczyry Wola Wólka Błońska Wólka Podolska Wychylówka Za Torem Zagrody (Łączki Brzeskie) Zagrody (Podole) Zarzecze Zastawie

Wsie

Biały Bór
Błonie
Dobrynin
Kiełków
Łączki Brzeskie
Podole
Rzemień
Tuszyma
Wylów
Zaborcze

Integralne
części wsi

Berdechów (Błonie)
Berdechów (Kiełków)
Białe
Błonie (Biały Bór)
Błonie (Tuszyma)
Borki
Chęcin
Dąbie
Debrzyna (Dobrynin)
~~Debrzyna (Rzemień)~~ (zniesiona)
Górka
Grabówka
Grądy
Gumienice
Kądziołki
Kąty (Błonie)
Kąty (Kiełków)
Kąty (Wylów)
Kmiecie
Kochanówka
Kolonia (Kiełków)
Kolonia (Łączki Brzeskie)
Kolonia (Tuszyma)
Kolonia pod Rzemieniem
Koniec
Kozłówki
Lisiarnia
Łysa Góra
Miasteczko (Kiełków)
Miasteczko (Łączki Brzeskie)
Papiernia
Pikułówka
Pniaki
Podlesie (Podole)
Podlesie (Zaborcze)
Poręby (Biały Bór)
Poręby (Wylów)
Poręby Kądzielskie
Poręby Nagoskie
Poręby Wylowskie
Rejowiec
Ruda
Sokole
Stare
Szczyry
Wola
Wólka Błońska
Wólka Podolska
Wychylówka
Za Torem
Zagrody (Łączki Brzeskie)
Zagrody (Podole)
Zarzecze
Zastawie

Powiat mielecki

Miasta	Mielec Przecław Radomyśl Wielki
Gminy miejskie	Mielec
Gminy miejsko-wiejskie	Przecław Radomyśl Wielki
Gminy wiejskie	Borowa Czermin Gawłuszowice Mielec Padew Narodowa Tuszów Narodowy Wadowice Górne

Powiat mielecki (1920–39 i 1945–75)

Siedziba powiatu – Mielec

Przynależność wojewódzka	woj. krakowskie (1920–39) woj. rzeszowskie (1945–75)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Mielec (od 1934) Radomyśl Wielki (od 1934)
Miasteczka (1920–34)	Mielec (→) Przecław Radomyśl Wielki (→) Rzochów
Gminy miejskie (1920–39 → i 1945–75)	Mielec Radomyśl Wielki
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39 →, 1945–54 i 1973–75)	Borowa Czermin (do 1939 i od 1945) Gawłuszowice (do 1954) Mielec Padew Narodowa Przecław Radomyśl Wielki Tuszów Narodowy (do 1939 i od 1945) Wadowice Górne
Gromady (1954–72)	Borki Nizińskie (1954–60) Borowa (1954–72) Boża Wola (1954–59) Breń Osuchowski (1954–61) Chorzelów (1954–72) Cyranka (1954–72) Czermin (1954–72) Domacyny (1954–61) Dulcza Mała (1954–59) Dulcza Wielka (1954–60) Gawłuszowice (1954–72) Górki (1954–72) Izbiska (1954–59) Jaślany (1954–61) Kiełków (1954–60) Krzemienica (1954–59) Łączki Brzeskie (1954–60) Otałęż (1954–60) Padew Narodowa (1954–72) Piechoty (1954–60) Podborze (1954–72) Podleszany (1954–72) Przecław (1954–72) Radomyśl Wielki (1954–72) Ruda (1954–72) Rzemień (1954–72) Rzędzianowice (1954–61) Sadkowa Góra (1954–61) Sarnów (1954–68) Trzciana (1954–61) Trześń (1954–60) Tuszów Narodowy (1954–72) Tuszyma (1954–68) Wadowice Górne (1954–72) Wampierzów (1954–59) Wojsław (1954–72) Wola Wadowska (1954–61) Zdziarzec (1954–60) Złotniki (1954–61) Żarówka (1954–72)

Miasta i miasteczka zdegradowane reformą gminną z 1933–1934

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich / praw miasteczka / praw osiedla; (2) wytłuszczono miasta/osiedla trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast; (4) ^OTP – osiedle typu miejskiego; (5) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)

Źródła: Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420, Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.